Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. premenstrual syndrome) lub w skrócie PMS to nic innego, jak zespół lub grupa regularnie pojawiających się dolegliwości w cyklu miesięcznym. Zwykle jest to 7-10, a niektórych przypadkach także 14 dni przed menstruacją. Nie oznacza to jednak, że objawy nie mogą wystąpić bezpośrednio przed menstruacją. U niektórych kobiet PMS występuje w czasie owulacji i trwa przez około 1-2 dni, po czym ustępuje - powraca jednak w momencie pojawienia się krwawienia miesięcznego. Na uwagę zasługuje również fakt, iż objawy nasilają się z wiekiem i przebytymi ciążami. Jakie symptomy świadczą o zespole napięcia przedmiesiączkowego? Czy istnieją sprawdzone i skuteczne sposoby na ich złagodzenie? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znaleźć można w naszym artykule. Serdecznie zapraszamy.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego - główne objawy
Na początku warto wspomnieć o tym, że nieco zmieniony termin, a mianowicie “napięcie przedmenstrualne” - istnieje od 1931 roku. W 1953 roku dr Katharina Dalton rozpowszechniła odmienioną nazwę, jaką był “zespół przedmiesiączkowy”. Obecnie PMS jest jedną z najbardziej powszechnych chorób, która pojawia się w okresie dojrzewania i towarzyszy aż do momentu przekwitania. Zmagać się z nim mogą więc zarówno kobiety w wieku produkcyjnym, jak i z cyklami owulacyjnymi - objawy odczuwalne są od około 25 do 35 roku życia i związane są z wpływem estrogenów i progesteronu na układy neuroprzekaźników centralnego układu nerwowego, m.in. serotoniny i GABA - kwasu gamma-aminomasłowego. Statystyki pokazują, że obecnie z zespołem napięcia przedmiesiączego zmaga się 50% kobiet. Uporczywe dolegliwości somatyczne i psychiczne, z którymi boryka się 10% kobiet, mogą w znaczącym stopniu wpływać na życie rodzinne, a także aktywność zawodową - co jednoznacznie wiąże się z obniżeniem komfortu życia.
Najwyższa pora, aby nieco bliżej przyjrzeć się objawom, które mogą świadczyć o zespole napięcia przedmiesiączkowego - te jednak są bardzo mocno zróżnicowane, a mowa tu m.in. o: drażliwości, niepokoju, głodzie słodyczy czy nadmiernym apetycie, zaparciach, poczuciu braku kontroli, bólach głowy i kręgosłupa, przyroście masy ciała, tkliwości piersi, utracie lub wzroście libido, nadpobudliwości nerwowej, zatrzymaniu wody w ustroju. Inne oznaki, o których należy niewątpliwie wspomnieć to m.in.:
- zmienność nastroju,
- uczucie zmęczenia,
- przygnębienie lub depresja,
- zaburzenia koncentracji.
Jakie są przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego?
Do dziś nie udało się poznać dokładnej etiologii zaburzeń w zespole napięcia przedmiesiączkowego. Mimo że niegdyś uważano, iż objawy mogą być spowodowane nadmiernym stresem, o którym przeczytać można w artykule “Przewlekły stres i jego wpływ na organizm”, niedoborami witamin lub składników mineralnych, niewydolnością ciałka żółtego, czy chorobami tarczycy, to obecnie podkreśla się, iż objawy są wynikiem cyklicznych zmian czynności jajników i związanych z tym wahań stężeń żeńskich hormonów płciowych. Przyjęło się więc, że zespół napięcia przedmiesiączkowego pojawia się u kobiet, u których stwierdzona jest pewna wrażliwość na fizjologiczne zmiany hormonalne.
Zdaniem niektórych autorów i badaczy zespół napięcia przedmiesiączkowego może mieć podłoże genetyczne, podkreślając jednocześnie istotną rolę czynnika dziedzicznego - poszczególne objawy mogą być jednak różne u matek, sióstr i córek. Niekiedy w celu zmniejszenia uciążliwych objawów PMS włączana jest także antykoncepcja.
Zapraszamy do sprawdzenia naszej kategorii suplementów diety dla kobiet.
Rozpoznanie PMS
Skoro udało się już ustalić, jakie są główne objawy PMS, a także nieco przybliżyć etiologię, warto byłoby dowiedzieć się, jak wygląda więc rozpoznanie tej choroby. Otóż o zespole napięcia przedmiesiączkowego możemy mówić w kilku przypadkach. Po pierwsze, gdy jeden lub więcej objawów psychicznych, lub somatycznych występuje około 5 dni przed miesiączką i ustępuje do 4 dni po wystąpieniu krwawienia. Po drugie objawy PMS nie pojawiają się w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego. Po trzecie objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego występują w stopniu średnim lub nawet ciężkim - wówczas mówimy o przedmiesiączkowym zaburzeniu dysforycznym, które znacznie utrudnia funkcjonowanie społeczne i zawodowe (tzw. ciężka postać PMS). Po czwarte objawy powracają w zdecydowanej większości cykli miesiączkowych - warto prowadzić obserwacje i zapisywać spostrzeżenia w dzienniczku przez minimum dwa miesiące. Po piąte pojawiające się symptomy nie muszą oznaczać zaostrzenia występujących już zaburzeń psychicznych.
I tak diagnoza PMS opiera się danych związanych z wystąpieniem objawów w konkretnym momencie cyklu. W tym celu konieczne okaże się założenie wspomnianego już kalendarza menstruacyjnego. Konieczne będzie wybranie około trzech najbardziej dokuczliwych objawów i odnotowanie momentu ich wystąpienia. Warto zaznaczyć również stopień ich intensywności.
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Terapia PMS uzależniona jest przede wszystkim od stopnia natężenia objawów. Specjaliści powinni dobierać metody możliwie jak najmniej inwazyjne - w pierwszej kolejności jest to modyfikacja dotychczasowego stylu życia. Kluczowe okaże się więc ograniczenie stosowania używek, które w składzie zawierają kofeinę, zminimalizowanie spożywania soli, zwiększenie ilości produktów obfitujących w złożone węglowodany, które są źródłem tryptofanu- aminokwasu, z którego powstaje serotonina.. Dobroczynny wpływ bez wątpienia będą miały także: regularna aktywność fizyczna, przemyślane planowanie zadań stresujących - te "bardziej wymagające" w miarę możliwości warto realizować w pierwszej połowie cyklu, ćwiczenia relaksacyjne.
W momencie, gdy intensywność objawów umożliwia kobiecie funkcjonowanie w codziennym życiu - zarówno zawodowym, jak i społecznym wówczas zalecane jest włączenie leczenia farmakologicznego, a także odpowiednio dobranej suplementacji. W ciężkiej postaci PMS lekami przepisywanymi zwykle w pierwszej kolejności są selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI) - te przekładają się na zwiększoną pulę serotoniny, której zmniejszone stężenia wiążą się z rozwojem PMS. Lekami drugiego rzutu są z kolei leki antykoncepcyjne hamujące owulację. Wsparciem mogą okazać się nutraceutyki zawierające magnez czy witaminę E, a także witaminy z grupy B, o których pisaliśmy w naszym artykule “Witaminy z grupy B: aktywne wsparcie dla układu nerwowego” (zwłaszcza witaminę B6, która wspiera równowagę hormonalną kobiet). Inne składniki, na które warto zwrócić uwagę to m.in. niepokalanek, który hamuje wydzielanie prolaktyny i w ten sposób poprzez działanie regulujące poziom hormonów płciowych może być wsparciem w niwelowaniu objawów PMS. Warto wspomnieć także o pokrzywie, która działa korzystnie na eliminację wody z organizmu i pracę nerek, a także kurkumie wspierającej pracę układu nerwowego.
Podsumowując, zespół napięcia przedmiesiączkowego jest grupą uciążliwych objawów natury psychicznej, fizycznej, a także behawioralnej, która pojawia się w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. Złagodzenie nawracających symptomów możliwe jest za pomocą zmiany stylu życia, odpowiednio dobranej suplementacji wysokiej jakości, a w niektórych przypadkach także wdrożenia leczenia farmakologicznego.
Literatura:
- T. Nocuń, Lepsze zdrowie dla każdej kobiety, Wydawnictwo Vegan, 2009.
- W. Krawczyk, E. Rudnicka-Drożak, Zespół napięcia przedmiesiączkowego, 146 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011, Tom 17, Nr 3.
- A. Wilamowska, Zespół napięcia przedmiesiączkowego – większe ryzyko objawów menopauzalnych, Przegląd Menopauzalny 2006; 2: 116–119.
- K.Pałucka, C. Łepecka-Klusek , A. Pilewska-Kozak, A. Pawłowska-Muc, G. Stadnicka, Zespół napięcia przedmiesiączkowego – mit czy rzeczywistość, Katedra i Klinika Ginekologii i Endokrynologii Ginekologicznej UM w Lublinie.
A. Pilińska, M.Przestrzelska, Zespół napięcia przedmiesiączkowego i przedmiesiączkowe zaburzenia dystroficzne, Współczesne Pielęgniarstwo i Ochrona Zdrowia, Vol. 8, Nr 2, 2019.
