Suplementy i witaminy na jelita i układ trawienia

Niemal każdy z nas na jakimś etapie życia doświadczył problemów ze strony układu pokarmowego, takich jak np. bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, nudności, wymioty, czy biegunka. Zazwyczaj pozbywamy się tych dolegliwości stosując środki doraźne, np. lekkostrawną dietę oraz leki dostępne bez recepty [1]. Bywa jednak, że źródłem problemów są zaburzenia czynnościowe, jak chociażby zespół jelita drażliwego (IBS) [2] czy nietolerancje pokarmowe - zwłaszcza coraz powszechniej występująca nietolerancja laktozy [3]. 

Odpowiednia suplementacja może wspomagać utrzymanie zdrowego układu pokarmowego. Wśród stosowanych środków szczególny nacisk kładzie się na probiotyki i prebiotyki oraz składniki pochodzenia roślinnego, które mogą wspierać motorykę jelit i przywracać ich prawidłową funkcję [4]. 

Dlaczego warto dbać o prawidłową mikrobiotę jelitową?

Jelita trawią i wchłaniają pokarm, nie ma więc wątpliwości, że dla utrzymania ich w zdrowiu, niezwykle ważna jest odpowiednia dieta. Oczywiście na działanie tego narządu wpływa też wiele innych czynników, takich jak: geny, stres, wiek, stosowane leki, aktywność fizyczna, a nawet miejsce, w którym mieszkamy[1]. 

Mikrobiota w jelitach jest najbardziej zróżnicowana. Jej skład jest niepowtarzalny i indywidualny dla każdego człowieka (przyrównuje się ją do unikatowego „odcisku palca”), zmienia się na przestrzeni lat i pod wpływem stosowanych leków oraz diety[5]. Mikrobiota jest najbardziej „dynamiczna” i podatna na czynniki zewnętrzne w pierwszych latach życia.  

Rola mikrobioty to przede wszystkim[5]:

wspieranie układu immunologicznego (uczestniczy w dojrzewaniu komórek odpornościowych); i jest nierozerwalnie związana z tzw. „odpornością śluzówkową”.

• udział w metabolizmie i trawieniu pokarmów;
• produkcja niektórych witamin np. z grupy B;
• utrzymywanie równowagi procesu złuszczania się komórek nabłonka jelit i tworzenia nowych komórek;
• ochrona organizmu przed chorobotwórczymi drobnoustrojami  i patogennymi bakteriami (mikrobiota jako bariera). 

Zaburzona mikrobiota jelitowa ma bezpośredni wpływ na samopoczucie, stan zdrowia i podatność na infekcje, a także niepozornie związane z jelitami- zdrowie metaboliczne organizmu [5]. Zdrowe jelita są podstawą silnego układu odpornościowego i funkcjonowania całego organizmu. Z kolei do czynników niszczących mikrobiotę zalicza się m.in. antybiotyki, czy nieprawidłową dietę, przewlekły stres, czy długotrwałe przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych[5]. 

Suplementacja na zdrowe jelita. Przykładowe składniki

Jednym ze sposobów wspomagania pracy jelit i utrzymania prawidłowej mikrobioty są suplementy diety. Co zawierają poszczególne preparaty?

Wśród składników mogących wspierać zdrowie jelit wymienia się między innymi beta-glukany. To liniowe polimery dobrze rozpuszczalne w wodzie, które wykazują wiele cennych właściwości. W kontekście jelit znaczenie mają silne właściwości immunomodulujące i przeciwzapalne beta-glukanów [6]. Jest to szczególnie istotne w terapii i zapobieganiu coraz powszechniej występujących, nieswoistych zapaleń jelit. Niektóre badania wskazują też na działanie prebiotyczne tych związków[6]. 

Bardzo istotną rolę odgrywa również laktoferyna, czyli multipotencjalne białko obecne w mleku i innych wydzielinach. Wśród jej funkcji w organizmie wymienia się działanie wspierające odporność, normalizujące stany zapalne (m.in. układu pokarmowego), prebiotyczne i pozytywnie wpływające na mikrobiotę jelitową, przeciwbiegunkowe, a także wspomagające funkcjonowanie jelit oraz normalizujące wchłanianie składników pokarmowych- między innymi żelaza [7]. 

Kolejną substancją o udowodnionym pozytywnym wpływie na jelita jest  maślan sodu. Zaliczany jest do postbiotyków, czyli substancji wytwarzanych przez mikrobiotę jelitową na drodze fermentacji niestrawialnych węglowodanów.[4]. Wykazuje działanie przeciwzapalne, umożliwia regenerację nabłonka jelitowego i chroni przed przenikaniem drobnoustrojów z jelita do krwiobiegu. Ponadto posiada właściwości wpływające na skład mikrobioty jelitowej oraz motorykę przewodu pokarmowego[4]. W badaniach niejednokrotnie wykazano korzystny wpływ kwasu masłowego jako wsparcia w zaburzeniach czynnościowych jelit (zespół jelita nadwrażliwego), nieswoistych chorobach zapalnych jelit czy biegunce infekcyjnej *.  

*Skrzydło- Radomańska B. Kwas masłowy – zastosowanie w praktyce klinicznej, Lekarz POZ 1/2019

Lepsze trawienie dzięki optymalnie dobranym składnikom

U niektórych osób występują również problemy z niestrawnością, wzdęciami, czy bólami brzucha, zwłaszcza po obfitych posiłkach. Czasem organizm ma problem z trawieniem np. białek mleka obecnych w produktach mlecznych) [3]. W tym przypadku dużą skuteczność wykazuje enzym o nazwie bromelaina, który rozkłada białka i w efekcie poprawia trawienie produktów zwierzęcych takich jak sery czy mleko[8]. 

Warto wiedzieć również, że częstą dolegliwością są problemy z tolerancją laktozy - cukru mlecznego. Przyczyną nietolerancji laktozy jest niedobór laktazy, czyli enzymu zlokalizowanego w jelicie cienkim[3]. Substancja ta rozkłada laktozę, czyli cukier mleczny, dlatego w przypadku jej niedoboru pojawiają się dolegliwości takie jak biegunka, wzdęcia, kolka, czy gromadzenie gazów jelitowych. Z tego względu laktaza stanowi jeden ze składników suplementów diety wspomagających trawienie produktów mlecznych[3]. 

Kluczowa kwestia: odpowiedni skład preparatu

Jak widać istnieje wiele sprawdzonych, skutecznych substancji pochodzenia naturalnego, wspomagających funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Część z nich wspiera utrzymanie właściwej mikrobioty, zapobiegając dolegliwościom jelitowym. Inne poprawiają trawienie problematycznych dla organizmu składników, jak np. laktoza czy białka mleka krowiego. 

Przy wyborze suplementu na jelita i trawienie warto więc zwrócić uwagę nie tylko na ogólne przeznaczenie konkretnego preparatu, ale również na konkretne, potwierdzone naukowo właściwości jego poszczególnych składników aktywnych oraz zastosowanie ich w rekomendowanych dawkach

• Źródła:
• Nie tylko dieta. Jak zadbać o zdrowie jelit, Gastroenterologia praktyczna: https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a5073/www.zdrowie.pap.pl 
• https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/71284,dieta-przy-zespole-jelita-drazliwego 
• P. Zatwarnicki, Nietolerancja laktozy - przyczyny, objawy, diagnostyka, Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 273–276.
• G. Kołodziej, R. Balwierz, K. Jasiński, M. Osowski, D. Bursy, Rola składników aktywnych zawartych w suplementach diety i probiotyków stosowanych w przebiegu zespołu jelita drażliwego, Farm Pol 2020 nr 76: https://www.ptfarm.pl/PF/przeglad-numerow/-/28870 
• J. Olszewska, E. Jagusztyn-Krynicka, Human Microbiome Project – mikroflora jelit oraz jej wpływ na fizjologię i zdrowie człowieka, Postępy Mikrobiologii 2012: http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-e6fbfaeb-36e7-4b56-a16e-9f851858ef44 
• Ł. Kopiasz, Właściwości prozdrowotne i mechanizmy działania beta-glukanów zbożowych,  Kosmos - problemy nauk biologicznych 2019, nr 2: https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/2532
• Ryszard Lauterbach, Ewa Kamińska i in., Laktoferyna – glikoproteina o dużym potencjale terapeutycznym, „Developmental Period Medicine” 2016, t. 20, nr 2, s. 118–125
• Amini A, Ehteda A, Masoumi Moghaddam S, Akhter J, Pillai K, Morris DL. Cytotoxic effects of bromelain in human gastrointestinal carcinoma cell lines (MKN45, KATO-III, HT29-5F12, and HT29-5M21). Onco Targets Ther. 2013 Apr 16;6:403-9.