Suplementy dla kobiet w ciąży

Ciąża

Ciąża jest wyjątkowym okresem w życiu kobiety. To czas, w którym należy zwrócić szczególną uwagę na swoją dietę, a także na ewentualne i potencjalne niedobory składników odżywczych. W końcu niektóre “braki” mogą przyczynić się nie tylko do pogorszenia samopoczucia przyszłej mamy, ale również wywierają niebagatelny wpływ na zdrowie nienarodzonego dziecka. Nie ma wątpliwości, że sposób żywienia się matki w czasie ciąży wpływa na rozwój płodu i zdrowie malucha już po urodzeniu[1]. 

Jako prawidłowe żywienie w czasie ciąży lekarze wskazują: pokrycie zapotrzebowania energetycznego, które ulega zmianie w zależności od trymestru; modyfikację nieprawidłowych nawyków żywieniowych; oraz strukturę spożycia, czyli dostarczanie odpowiednich ilości i proporcji składników odżywczych[1].

W przypadku przyszłych mam najnowsze wytyczne określają zalecany stosunek dostarczanych elementów takich jak żelazo, DHA, witamina D3, jod i kwas foliowy[2]. Stosowanie się do tych wskazań jest kluczowe, gdyż zmniejsza to ryzyko powstawania chorób w późniejszym życiu postnatalnym i pozwala na prawidłowy rozwój płodu[2]. 

Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP)

Świadomość konieczności suplementacji przyszłych matek wzrasta, ale warto zwrócić uwagę również na dwie inne ważne kwestie:

jakość stosowanych preparatów;

racjonalność ich podawania.

Wyznacznikiem racjonalności mogą być np. wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Wśród głównych rekomendacji do suplementowania w czasie ciąży znajdują się następujące składniki[2]:

• żelazo - niezbędne do syntezy i transportu tlenu w organizmie, uczestniczące w wielu procesach metabolicznych. W czasie obfitych miesiączkowań i ciąży mogą występować niedobory tego mikroelementu. Podczas ciąży dochodzi do zwiększenia zapotrzebowania na żelazo o mniej więcej 1 mg w I trymestrze i o niemal 7,5 mg w trzecim trymestrze[2]. Suplementacja żelaza zmniejsza ryzyko małej masy urodzeniowej i zapobiega anemii oraz niedoborowi żelaza w ciąży u matki[2].
• kwas foliowy - wolniejszy metabolizm kwasu foliowego dotyczy co 2 kobiety w Polsce(!)[4]. Foliany wspomagają prawidłową produkcję krwi, utrzymanie prawidłowego metabolizmu homocysteiny i funkcji psychologicznych, są niezbędne do wzrostu tkanek matczynych w czasie ciąży. 
• DHA - kwas dokozaheksaenowy to główny lipid strukturalny w mózgu i siatkówce oka. Odpowiednia podaż DHA u matki wpływa na zdrowie mózgu i oczu płodu przez całe życie dziecka[2].
• jod - pierwiastek niezbędny do syntezy hormonów tarczycy, warunkuje równowagę całego organizmu. Podczas ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod, a jego znaczny niedobór może być przyczyną takich schorzeń jak upośledzenie umysłowe czy uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego[2]. 
• witamina D3 - jej funkcja to utrzymanie homeostazy wapniowo-fosforanowej. Niedobór witaminy D3 w ciąży może powodować m.in. krzywicę, hipokalcemię i ścieńczenie czaszki u noworodków[2]. 
• Inny cenny składnik w diecie ciężarnej to cholina, która przyczynia się utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny. Ma ona korzystny wpływ na przebieg ciąży, zdrowie dziecka i wspomaga funkcjonowanie wątroby[5]. 

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do nadmiernego wzrostu stężenia homocysteiny we krwi, co jest czynnikiem ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego oraz chorób neurodegeneracyjnych[3]. Deficyt tego składnika może niekorzystnie wpływać na rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu i ogólny przebieg ciąży, powodując m.in. zahamowanie wzrostu płodu, rozwój wad cewy nerwowej, czy zaburzenia syntezy DNA[3].

W grupie podwyższonego ryzyka niedoboru folianów i występowania wad cewy nerwowej u płodu znajdują się m.in. kobiety, które chorowały na cukrzycę typu 1 lub 2 przed ciążą, piją alkohol i palą wyroby tytoniowe, mają niewydolność nerek lub wątroby, są otyłe, przeszły operacje bariatryczne lub cierpią na choroby przewody pokarmowego, np. celiaklię[3]. 

Zapotrzebowanie na DHA podczas ciąży

DHA należy do grupy kwasów omega-3 i stanowi jeden z najważniejszych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. U kobiet ciężarnych zapotrzebowanie na DHA jest wyższe, a jego największy wzrost następuje w III trymestrze ciąży[3]. Kwasy te wpływają na wydłużenie czasu trwania ciąży, dlatego mogą zapobiec wystąpieniu przedwczesnego porodu. Poza tym zmniejszają ryzyko rozwoju stanu przedrzucawkowego i przyczyniają się wzrostu masy urodzeniowej dziecka, wspierając prawidłowy rozwój jego komórek[3]. 

Podaż tego składnika z dietą jest utrudniona, ponieważ Polska zalicza się do grupy państw o niskim spożyciu ryb, które stanowią podstawowe źródło DHA. Ponadto niektóre ryby (zwłaszcza duże i drapieżne), mogą być źródłem zanieczyszczeń pochodzących ze środowiska[3]. Stanowi to dodatkowy argument przemawiający za suplementacją DHA podczas ciąży za pomocą właściwych preparatów[3]. 

1. M. Godala, K. Pietrzak, M. Łaszek, A. Gawron-Skarbek, F. Szatko, Zachowania zdrowotne łódzkich kobiet w ciąży. Cz. I Sposób żywienia i suplementacja witaminowo-mineralna, Probl. Hig. Epidemiol. 2012, 93(1); 38-42.
2. A. Drosdzol-Cop, A. Fuchs, K. Bednarz, P. Błażkiewicz, B. Basiaga, Suplementacja kobiet w ciąży 2020, “Wiedza praktyczna” nr 55, Grudzień 2020: https://www.forumginekologii.pl/artykul/suplementacja-kobiet-w-ciazy-2020 
3. A. Wiesner, P. Paśko, Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Farmacja Polska, ISSN 0014-8261.
4. Seremak-Mrozikiewicz, A. et al.  Archives of Perinatal Medicine,(2013), 19(1).
5. Zeisel, S. H. Choline: Annual Review of Nutrition 26, 229–250 (2006).32; Crisostomo, L. et al. American Journal of Physiology - Endocrinology and Metabolism 319, E1061–E1073 (2020).