Nienasycone kwasy tłuszczowe

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) trafiają do naszego organizmu wyłącznie z pożywieniem. Trudno przecenić rolę, jaką odgrywają dla naszego zdrowia, odporności i ogólnego samopoczucia, co czyni je szczególnie cennymi składnikami naszej diety.

Przede wszystkim NNKT stanowią ważny składnik tkanek, dlatego powinny być dostarczane organizmowi już we wczesnym okresie życia. Oprócz tego regulują czynność układu krążenia, procesy myślowe, agregację płytek krwi i wydzielanie soków trawiennych. NNKT są też konieczne do prawidłowego transportu lipidów, stąd też stanowią ważny element profilaktyki miażdżycy, ponieważ wywierają pozytywny wpływ na układ krwionośny.

Jednym z wielu dowodów ich cennych właściwości jest m.in. badanie populacji ludności z basenu Morza Śródziemnego [1]. W tych rejonach powszechnie spożywa się oliwę z oliwek i jednocześnie w tych krajach mniej osób cierpi  na chorobę wieńcową. Jest to jedna z wielu informacji potwierdzających, że kwasy jednonienasycone mogą pełnić funkcję ochronną w profilaktyce miażdżycy (zwłaszcza gdy są spożywane jako alternatywa dla tłuszczów zawierających kwasy nasycone).

Właściwości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych

wielonienasycone kwasy tłuszczowe wpływają na obniżenie stężenia cholesterolu (w tym frakcji, LDL, tzw. “złego” cholesterolu),

kwasy tłuszczowe omega-3 wpływają na stężenie triglicerydów, ciśnienie krwi, mogą modyfikować ryzyko powstawania  zakrzepów, działają przeciwzapalnie,

NNKT zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, mogą zmniejszać ryzyko choroby niedokrwiennej serca, 

stanowią ważny element błon komórkowych i mitochondrialnych,

wysokie spożycie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych może wpływać na zmniejszanie niekorzystnych zmian w obrębie układu nerwowego (w tym chorób neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera, demencji), a także zapobiega niedorozwojowi umysłowemu,

powstają z nich biologicznie czynne związki, pełniące rolę hormonów tkankowych, które regulują czynność układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, pokarmowego, oddechowego, nerek i narządów rozrodczych, a także biorą udział w regulacji krzepnięcia krwi.  

odpowiednia ich podaż może zmniejszać ryzyko występowania nowotworów oraz wpływać na powodzenie terapii przeciwnowotworowych.

Kiedy warto sięgnąć po niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe?

Minimalne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe wynosi nie mniej niż 3% ogólnej energii pożywienia. Suplementacja tych składników  może być niezbędna w przypadku niskiego spożycia produktów, będących ich źródłem, np. tłustych ryb morskich (które znajdziesz w kolejnym akapicie).

Istnieją też sytuacje, w których takie zapotrzebowanie rośnie. NNKT są szczególnie ważne przy stanach zapalnych (np. ich odpowiednia podaż może wyciszać procesy zapalne stawów), a przede wszystkim dla kobiet w ciąży i podczas laktacji. Wywierają bardzo korzystny wpływ na rozwój płodu oraz nowo narodzonego dziecka. Z tego powodu ich minimalne zapotrzebowanie ulega zwiększeniu w czasie ciąży do 4,5% wartości energetycznej diety, za to w okresie karmienia aż do 6% całkowitego zapotrzebowania energetycznego.  

Należy przy tym pamiętać, że nadmierne spożycie kwasów omega-6 w stosunku do omega-3 wywiera negatywny wpływ na profil lipidowy, zwiększa ryzyko otyłości i może prowadzić do powstawania stresu oksydacyjnego. Z tego względu trzeba zachować równowagę w spożyciu kwasów omega-6 i omega-3. 

Niedobory niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych

Jako najczęstsze skutki niedoborów nienasyconych kwasów tłuszczowych wymienia się:

• zwiększoną wrażliwość na infekcje,
• zaburzenia pracy nerek,
• bezpłodność (jedna z wielu przyczyn),
• zmniejszenie przyrostu masy ciała,
• spowolnienie wzrostu,
• zmiany skórne (łuszczenie się, odbarwienia czy suchość skóry),
• osłabienie naczyń włosowatych,
• nadciśnienie tętnicze,
• pogorszenie gojenia się ran,
• zaburzenia czynności tkanek i narządów.

Na niedobory niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych szczególnie wrażliwe są osoby młode, ale nie tylko. Objawy niedoboru pojawiają się o wiele wcześniej u dzieci i młodzieży niż u dorosłych, zaś najczęściej na braki NNKT narażeni są seniorzy i osoby cierpiące na różnego rodzaju choroby. Zapotrzebowanie na nienasycone kwasy tłuszczowe zwiększa się m.in. w wyniku oparzeń, zakażeń ropnych, czy zabiegów operacyjnych.

Suplementacja omega-3 i omega-6 jest zalecana w przypadku niewystarczającego spożycia źródeł tych kwasów (ryb czy olejów roślinnych), najczęściej u kobiet w ciąży i karmiących czy w ramach profilaktyki schorzeń układu krążenia. W razie wątpliwości zasadność suplementacji warto skonsultować ze specjalistą, który udzieli wskazówek w doborze właściwego produktu i jego zalecanej dawki.

Źródła:

Tłuszcze: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67338,tluszcze

Właściwości i rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w utrzymaniu zdrowia ludzi i zwierząt: https://www.vetpol.org.pl/dmdocuments/ZW%202010_09%20%2004.pdf

Wpływ kwasów tłuszczowych (omega) zawartych w rybach na organizm człowieka: http://www.czytelniamedyczna.pl/5330,wpyw-kwaslw-tuszczowych-omega-zawartych-w-rybach-na-organizm-czowieka.html

[1] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67338,tluszcze oraz Dieta śródziemnomorska w profilaktyce pierwotnej choroby niedokrwiennej serca Aleksandra Cichocka, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2005, tom 1, nr 3, s. 30–39 (file:///C:/Users/User/Downloads/26090-31837-1-PB.pdf)