Według danych Światowej Organizacji Zdrowia około 284 milionów ludzi cierpi na wady wzroku lub jest całkowicie niewidomych[1]. Sytuacja nie jest różowa również w samej Polsce. W naszym kraju prawie połowa społeczeństwa a wieku od 16 do 54 lat nie widzi poprawnie[1]. Lekarze alarmują, że wdrożenie profilaktyki i gdy dojdzie do zmian chorobowych odpowiedniego leczenia byłyby wystarczające, aby uniknąć ślepoty u nawet 80% osób(!). W wielu przypadkach wystarczy wprowadzenie odpowiednich nawyków i składników diety do swojej codzienności, aby zachować dobry wzrok na lata.
Zbawienny wpływ na wzrok. Luteina i zeaksantyna
Na początek prawdziwe podstawy, czyli luteina i zeaksantyna. Są to żółto-pomarańczowe barwniki z grupy karotenoidów. Naturalnie występują razem i wspólnie gromadzą się w organizmie, koncentrując się przede wszystkim w siatkówce oka[4].
Luteina to jedna z najbardziej zbadanych substancji w kontekście wpływu na narząd wzroku[2]. Zaliczana do ksantofili, jest hydroksylową pochodną karotenoidów, które absorbują promieniowanie UV i światło widzialne. Odgrywa ogromną rolę w zapobieganiu chorobom oczu, przez co stała się tematem wielu prac naukowych[3].
Rola karotenoidów w organizmie człowieka to przede wszystkim[2]:
- działanie przeciwutleniające (zapobiegają uszkodzeniom oka i uszkodzeniom innych narządów w wyniku działania wolnych rodników);
- filtrowanie światła niebieskiego, ochrona przed szkodliwym promieniowaniem UV;
- budowanie struktury oka przez luteinę i zeaksantynę;
- utrzymanie prawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych w siatkówce oka;
- “wymiatanie” wolnych rodników, działanie przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i immunostymulujące oraz ochronne na barierę siatkówki oka (wszystko to dzięki działaniu najsilniejszego antyoksydantu - astaksantyny);
- sprawne funkcjonowanie narządu wzroku, tj. zmniejszenie ryzyka rozwoju lub spowolnienie rozwoju chorób oczu takich jak zaćma, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki czy plamki żółtej.
Kiedy suplementować luteinę z zeaksantyną?
Jak więc widać, w celu zapewnienia prawidłowej ochrony narządu wzroku, potrzebne są minimum dwa karotenoidy: luteina i zeaksantyna. Oba muszą być dostarczane wraz z pożywieniem, ponieważ ludzki organizm nie wytwarza ich samodzielnie[3]. Ich bogate źródła to głównie żółtka jaj, zielone liście warzyw (luteina), pomarańczowe i czerwone owoce i warzywa (luteina), kukurydza (zeaksantyna), czerwona i pomarańczowa papryka (zeaksantyna), ryby i owoce morza (astaksantyna).
Okazuje się jednak, że u większości ludzi karotenoidy nie są dostarczane z dietą w dostatecznych ilościach. Mogłoby się wydawać, że odpowiednio wysokie spożycie warzyw i owoców oraz żółtek jaj, zapewni nam wystarczające ilości luteiny. Niestety tak nie jest - w przypadku problemów z wchłanianiem karotenoidów (np. w wieku starszym lub przez uwarunkowania genetyczne) oraz w profilaktyce chorób oczu, warto rozważyć suplementacją luteiną. Potrzebę suplementacji produktów zawierających luteinę i zeaksantynę dodatkowo potęguje stres oksydacyjny, na który jesteśmy narażeni przez wiele rozmaitych czynników[2,3].
W badaniach klinicznych luteiny stwierdzono, że:
- suplementacja karotenoidów może wywierać korzystny wpływ na jakość widzenia i hamować rozwój niektórych chorób niektórych oczu, m.in. zwyrodnienia plamki żółtej oka[3];
- suplementacja luteiny może poprawić widzenie nocą i w warunkach słabego oświetlenia oraz w przypadku osób długo pracujących z komputerem[3];
- karotenoidy mogą pełnić funkcję profilaktyczną w rozwoju takich chorób jak retinopatia cukrzycowa, retinopatia barwnikowa, zaćma, uszkodzenia gałki ocznej ostrym światłem, zapalenie śródbłonka naczyń[3].
- Stosując suplement dla wsparcia procesu widzenia warto zwrócić uwagę na porcję oraz zalecaną przez producenta, a także porę przyjmowania (przed, w trakcie lub po posiłku), gdyż karotenoidy wchłaniają się w obecności kwasów tłuszczowych i soli żółciowych[2].
- Ważną kwestią jest również wybór składników pochodzenia roślinnego. Idealny przykład to ekstrakt z kwiatów aksamitki wzniesionej zawierający bardzo duże ilości luteiny i zeaksantyny[2].
Owoc borówki z wysoką zawartością antocyjanów
Dieta i suplementacja dla zdrowia oczu powinna uwzględniać także inne składniki korzystnie wpływające na wzrok. Wśród nich wymienia się owoc borówki z wysoką zawartością antocyjanów[5].
Wyciągi otrzymywane z borówki uszczelniają ściany naczyń włosowatych, chronią siatkówkę, zwiększają wytrzymałość naczyń krwionośnych oraz polepszają ukrwienie w obrębie tęczówki oka. Poza tym działają przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo i ułatwiają rozpuszalnie mikrozakrzepów. Składniki zawarte w owocu borówki poprawiają ostrość widzenia, dzięki czemu preparaty z tego surowca mogą być stosowane m.in. przy zaburzeniach widzenia o zmroku,, a także zaburzeniach widzenia oraz ogólnym osłabieniu wzroku[5].
Wysoka zawartość antocyjanów w owocu borówki, które wspierają funkcjonowanie oczu, sprawia, że można stosować ten składnik profilaktycznie w formie suplementu diety - zwłaszcza w połączeniu z luteiną i zeaksantyną pozyskiwanymi z innego naturalnego źródła, czyli kwiatów aksamitki[5].
Co jeszcze możemy zrobić dla zdrowia swoich oczu?
Poza suplementacją, nie można zapominać o odpowiedniej diecie, bogatej w zielone warzywa liściaste, a także żółte i czerwone warzywa oraz owoce zawierające karotenoidy. Dla ochrony wzroku istotna jest też odpowiednia podaż kwasów omega-3, których największym źródłem są ryby takie jak tuńczyk czy makrela[1].
Dodatkowo warto pamiętać o zachowaniu odpowiedniej odległości od ekranów - zwłaszcza od monitora, jeśli pracujemy przy komputerze. W celu ochrony wzroku należy[1]:
- zachować odległość od monitora minimum 70 cm,
- nawilżać oczy specjalnymi kroplami jeśli ulegają przesuszeniu,
- nie siedzieć przy biurku przodem do okna,
- zadbać o równomiernie rozproszone światło w pomieszczeniu,
- robić przerwy co 30 minut i w tym czasie przewietrzyć biuro,
- w trakcie przerwy wykonywać ćwiczenia oczu takie jak mruganie czy patrzenie w dal.
Źródła:
- K. Krawczyk, Jak dbać o wzrok?: https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/151481,jak-dbac-o-wzrok
- E. Chłopek-Olkuska, Jaki preparat na oczy z luteiną wybrać?: https://leki.pl/poradnik/jak-zadbac-o-oczy-preparaty-z-luteina-i-dzien-okulistyki/
- I. Wawer, K. Paradowska, Luteina i astaksantyna jako dietetyczne wsparcie terapii: http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2022/06/pf_2022_033-039.pdf
- Luteina i zeaksantyna - naturalnie dobrana para: https://dbamooczy.pl/wsparcie-wzroku/luteina-i-zeaksantyna-naturalnie-dobrana-para/
- M. Bilek, T. Dudek, Z. Czerniakowski, P. Staniszewski, Owoc borówki czernicy (Vaccinium myrtillus L.) jako farmakopealny surowiec antocyjanowy: https://www.researchgate.net/profile/Maciej-Bilek/publication/344507596_Owoc_borowki_czernicy_Vaccinium_myrtillus_L_jako_farmakopealny_surowiec_antocyjanowy_Bilberry_Vaccinium_myrtillus_L_fruit_as_a_pharmacopoeial_anthocyanin_raw_material/links/5f7d5485299bf1b53e131c1c/Owoc-borowki-czernicy-Vaccinium-myrtillus-L-jako-farmakopealny-surowiec-antocyjanowy-Bilberry-Vaccinium-myrtillus-L-fruit-as-a-pharmacopoeial-anthocyanin-raw-material.pdf
