W okresie okołomenopauzalnym ciało kobiety doświadcza wielu dolegliwości i objawów, które są następstwem zmian hormonalnych. Zmiany te świadczą o zakończeniu funkcji układu rozrodczego, czyli możliwości posiadania potomstwa. Samym mianem “menopauzy” określa się ostatnią miesiączkę, po której przez 12 miesięcy nie występują krwawienia z dróg rodnych[3].
Warto zaznaczyć, że stan ten nie jest chorobą, tylko naturalnym okresem fizjologicznym. W rezultacie nie istnieją metody leczenia menopauzy, a wyłącznie sposoby na złagodzenie jej objawów[2].
Objawy menopauzy. Kiedy się pojawiają?
Kwestia tego, kiedy wystąpi ostatnia miesiączka, zależy od wielu czynników genetycznych i środowiskowych. Standardowo ma to miejsce między 45. a 55. rokiem życia kobiety[3].
W Polsce średni wiek pojawienia się ostatniej miesiączki wypada w wieku około 50-51 lat. Według lekarzy wcześniejsze wystąpienie menopauzy może być wynikiem nie tylko predyspozycji genetycznych, ale również palenia papierosów czy leczenia przeciwnowotworowego[3].
Okres okołomenopauzalny cechuje się występowaniem wielu zmian m.in. w zakresie charakteru, czasu trwania i odstępów między miesiączkami. Zazwyczaj cykle stają się dłuższe lub krótsze, krwawienia bardziej obfite. Bywa też, że pojawiają się plamienia i krwawienia między miesiączkami[3]. Co istotne, tzw. objawy wypadowe mogą występować już w okresie przed menopauzą i średnio od 2 do 5 lat po menopauzie.
Same dolegliwości, określane mianem zespołu klimakteryjnego, to kwestia bardzo indywidualna[2]. W tym czasie pojawiają się różne objawy psychiczne i neurowegetatywne, które są pokłosiem spadku poziomu estrogenów. Do najczęściej wymienianych zaliczamy[2,3]:
- fale (uderzenia) gorąca, które występują z różną częstotliwością i towarzyszą im dreszcze, zaczerwienienie twarzy i dekoltu,
- problemy ze snem,
- chwiejność emocjonalną,
- nadmierną potliwość,
- zwiększoną nerwowość/pobudliwość,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia rytmu serca,
- bóle i zawroty głowy,
- bóle mięśni i stawów,
- zmęczenie,
- mrowienia,
- spadek libido.
Ponadto niedobór estrogenów skutkuje zmianami w obrębie sromu, czyli atrofii, której symptomami są częstsze infekcje okolic intymnych, nietrzymanie moczu, ból podczas współżycia oraz suchość w pochwie[3]. W tym okresie może dochodzić również do wzrostu masy ciała, będącego wynikiem utraty masy mięśniowej i spowolnieniem przemiany materii[2]. Poza tym zmniejsza się gęstość kości, co może prowadzić do rozwoju osteoporozy.
Wskazana dieta i aktywność fizyczna
Objawy okresu okołomenopauzalnego ustępują zazwyczaj w ciągu 5-7 lat od ostatniej miesiączki. Dokładny czas ich trwania oraz nasilenie zależą od indywidualnych uwarunkowań konkretnej kobiety[2].
Co pomaga złagodzić uciążliwe symptomy? W pierwszej kolejności wdrażana jest "terapia behawioralna" obejmująca dietoterapię, aktywność fizyczną oraz suplementację zawierającą fitoestrogeny. Jeżeli takie interwencje nie przynoszą efektu, może być włączona przez lekarza prowadzącego hormonalna terapia zastępcza. Produkty z fitoestrogenami omawiamy w kolejnym akapicie. W tym skupimy się na diecie i aktywności fizycznej.
Prawidłowy sposób odżywiania przy menopauzie wiąże się z ograniczeniem spożycia:
- cukru,
- soli (max pół łyżeczki dziennie)[4],
- kofeiny,
- alkoholu,
- żywności wysoko przetworzonej.
Zaleca się spożywanie posiłków, które składają się na około 2000 kcal w ciągu dnia, a także produktów zawierających fitoestrogeny, takie jak czosnek, cebula, soczewica, soja, chmiel[1,2]. Inną ważną kwestią jest wypijanie 1,5 litra płynów dziennie, najlepiej pod postacią wody mineralnej i zielonej herbaty. Kolejny dobry krok to rzucenie palenia, gdyż u kobiet po 50. roku życia szkodliwe skutki palenia ulegają aż siedmiokrotnemu nasileniu[4].
Duże znaczenie odgrywa też aktywność fizyczna, która ma udokumentowany pozytywny wpływ na łagodzenie objawów okołomenopauzalnych[2]. Może być pomocna przy wzroście wagi oraz utracie tkanki kostnej i mięśniowej, a także zmniejszać częstotliwość i intensywność uderzeń gorąca[2]. Sesje ćwiczeniowe (minimum 2 razy w tygodniu) powinny obejmować 300 minut umiarkowanej lub 150 minut dużej aktywności, podczas której dojdzie do wzmocnienia wszystkich większych grup mięśniowych[4]. Warto zadbać o wzmocnienie zwłaszcza takich partii jak grzbiet, nogi i brzuch[2].
Fitoestrogeny w wieku menopauzalnym
Ważnym elementem łagodzenia symptomów menopauzy są fitoestrogeny, określane również jako fitohormony. To związki aktywne znajdujące się w roślinach, np. koniczynie czerwonej, która zawiera izoflawony wspierające kobiety w trakcie menopauzy, łagodzące uderzenia gorąca, zmniejszające niepokój i drażliwość[7].
Fitoestrogeny uczestniczą w procesie wytwarzania endogennych hormonów w organizmie kobiety[2]. Nie powodują działań niepożądanych, które są widoczne przy klasycznej terapii hormonalnej. Mogą być więc naturalną alternatywą dla tego typu preparatów[5].
Właściwości fitoestrogenów w okresie menopauzy to[2]:
- korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy,
- pozytywne działanie na układ kostny,
- poprawa funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego,
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi,
- obniżanie stężenia “złego cholesterolu” LDL,
- działanie antyoksydacyjne.
Biorąc pod uwagę powyższe właściwości, dowiedziono m.in., że[5]:
- fitoestrogeny działają ochronnie na mięsień sercowy,
- hamują rozwój zmian miażdżycowych (m.in. poprzez redukcję syntezy kwasów DNA),
- zmniejszają ryzyko rozwoju osteoporozy i złamań osteoporotycznych (zwiększają syntezę kolagenu w tkance kostnej i proliferację komórek kościotwórczych),
- utrzymują i poprawiają funkcje poznawcze kobiet w okresie okołomenopauzalnym (pobudzają receptory w ośrodkowym układzie nerwowym).
W ginekologii przyjęto, że fitohormony mogą być stosowane jako leczenie uzupełniające, a także w grupie kobiet wybierających środki roślinne jako jedyną formę zmniejszania dolegliwości w czasie menopauzy[5].
Jaka suplementacja przy klimakterium?
Jako dodatkową suplementację przy klimakterium można rozważyć przyjmowanie witaminy D oraz kwasów tłuszczowych omega-3[1]. Większość Polaków ma niedobór witaminy D, z kolei dla kobiet w okresie menopauzy takie braki są szczególnie groźne. Według badań, codzienna suplementacja witaminy D w dawce większej lub równej 800IU chroni przed złamaniami kości. Równie ważne są kwasy omega-3, które wpływają na organizm ochronnie m.in. przed chorobami układu sercowo-naczyniowego. Według niektórych badań mogą też oddziaływać np. na odczuwanie napadów gorąca czy pojawienie się epizodów depresyjnych[1]. U niektórych kobiet zachodzi też potrzeba suplementowania wapnia lub kwasu foliowego. Ważne także, aby zwrócić uwagę na podaż magnezu z dietą, który również ma wpływ na jakość i mineralizację kośćca.
Ciekawym składnikiem jest również szafran zawierający safranal, krocetynę i krocynę, dzięki czemu wykazuje działanie poprawiające nastrój [6]. Krocyna oddziałuje na poziom serotoniny i dopaminy w układzie nerwowym, czyli na tzw. hormony szczęścia. Zmniejsza apatię i przygnębienie, które są częstym problemem przy klimakterium. Suplement z dodatkiem szafranu może więc minimalizować poziom hormonu stresu i poprawiać samopoczucie [6] właśnie w okresie okołomenopauzalnym.
Źródła:
- M. Wrzosek, Menopauza a dieta. Jakie błędy popełniamy najczęściej?: https://fit.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/odchudzanie/menopauza-a-dieta-jakie-bledy-popelniamy-najczesciej-aa-a5dV-jrVR-BFfi.html
- P. Bodera, S. Poznański, P. Dobrzański, Menopauza - fizjologiczny okres w życiu kobiety:https://www.termedia.pl/Menopauza-8211-fizjologiczny-okres-w-zyciu-kobiety,8,3473,1,0.html
- E. Stefanowicz, Menopauza: https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza
- V. Skrzypulec-Plinta, Objawy menopauzy: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/65763,objawy-menopauzy
- A. Drosdzol-Cop, M. Bojdys-Szyndlar, Fitoestrogeny w okresie okołomenopauzalnym: https://www.forumginekologii.pl/artykul/fitoestrogeny-w-okresie-okolomenopauzalnym
- T. Szafrański, Zastosowanie szafranu (crocus sativus) w psychiatrii. Przegląd piśmiennictwa, “Psychiatria - pismo dla praktyków” maj 2013 (wydanie specjalne): https://www.psychiatraonline.pl/wp-content/uploads/2017/06/PSYCHIATRA_1_eBOOK.pdf
- M. Bijak (...), Izoflawony jako alternatywa dla terapii hormonalnej wieku menopauzalnego: https://www.termedia.pl/Isoflavones-as-an-alternative-to-menopausal-hormone-therapy,4,15866,1,1.html
