Insulinooporność to stan zmniejszonej odpowiedzi biologicznej tkanek na insulinę. Zaburzenie to może przebiegać bezobjawowo lub towarzyszyć innym chorobom, gdzie przykładami może być upośledzona tolerancja glukozy, cukrzyca typu 2, otyłość czy też nadciśnienie tętnicze. Warto podkreślić, że wyróżnia się trzy rodzaje insulinooporności, czyli przedreceptorową, receptorową i poreceptorową. Zrozumienie, jakie badania okażą się niezbędne do wykrycia insulinooporności, może pomóc w podjęciu odpowiednich kroków w celu poprawy zdrowia i jakości życia. Zapraszamy i życzymy przyjemnej lektury!
Już na wstępie warto zaznaczyć, że metody rozpoznania opierają się na oznaczeniu stężenia glukozy, a także insuliny w surowicy krwi. I tak insulina wydzielana jest przez komórki β wysp trzustkowych. To hormon anaboliczny, który powoduje odkładanie się glikogenu w wątrobie i mięśniach szkieletowych. I tak za główne przyczyny insulinooporności uważane są nadwaga i otyłość. Inne czynniki, o których niewątpliwie warto wspomnieć to także niewielka aktywność fizyczna i siedzący tryb życia, niewłaściwa dieta, choroby endokrynologiczne, które działają przeciwstawnie do insuliny jak, chociażby nadczynność tarczycy czy też uwarunkowania genetyczne. Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że insulinooporność uważana jest za główny czynnik patogenetyczny cukrzycy typu 2 i stanu przedcukrzycowego. Więcej informacji na ten temat przeczytać można w naszym artykule “Insulinooporność. Jak ją rozpoznać?”.
Insulinooporność - jakie badania wykonać?
Jak już wspomnieliśmy, w badaniach epidemiologicznych insulinooporność szacowana jest za pomocą przybliżonych wskaźników, które obliczane są z wartości glikemii i insulinemii na czczo oraz za pomocą doustnego obciążenia glukozą. Jednak nie są to jedyne sposoby. Badania na insulinooporność można podzielić na dwie grupy - pośrednie i bezpośrednie. Wśród bezpośrednich wyróżnia się metodę klamry metabolicznej, test tolerancji insuliny, a także test supresji insuliny endogennej, a pośrednich - wyznaczenie współczynnika insulinemia/glikemia w warunkach podstawowych oraz podczas doustnego testu tolerancji glukozy, test szybkiego dożylnego obciążenia glukozą, a także metoda Bergmana. To doskonały moment, aby przyjrzeć im się nieco bliżej.
Insulinooporoność - metody i badania pośrednie
Współczynnik insulinemia/glikemia obliczany jest jako iloraz stężenia insuliny (mj./l) oraz glukozy we krwi (mg/dl). Ten z powodzeniem można stosować zarówno na czczo, jak i podczas doustnego testu tolerancji glukozy. Insulinooporność oznaczać będzie wskaźnik większy niż 0,3. Test HOMA-IR (Homeostatic Model Assessment for Insulin Resistance) to model matematyczny wykorzystywany do oceny insulinooporności. Opiera się na pomiarze stężenia glukozy oraz insuliny na czczo. Wyższe wartości HOMA-IR wskazują na większą insulinooporność. Wzór prezentuje się następująco: R = insulinemia na czczo (mU/ml) × glikemia na czczo (mmol/l)/ 22,5. Wartość HOMA iR >2-2,5 wskazuje na insulinooporność.
Test QUICKI (Quantitative Insulin Sensitivity Check Index) to kolejny model matematyczny służący do oceny wrażliwości na insulinę. Podobnie jak HOMA-IR, opiera się na pomiarach stężenia insuliny i glukozy na czczo, jednak różni się wzorem matematycznym. Ten oblicza się w następujący sposób: 1/(log insulinemii na czczo (µU/ml) + log glikemii na czczo (mmol/l). Na insulinooporność wskazywać będzie wartość < 0,34. Warto wspomnieć również o wskaźniku Matsudy, który wyrażony jest wzorem 100 000/÷insulinemia na czczo (mU/ml) × glikemia na czczo (mg/dl) × średnia wartość glikemii w teście doustnego obciążenia glukozą (OGTT, Oral Glucose Tolerance Test) × średnia wartość insulinemii w OGTT. W tym przypadku o inssulinooporoności swiadczyć będzie wartość < 7,3.
Insulinooporność - badania i metody bezpośrednie
Za “złoty standard” w oznaczeniu insulinooporności uznawana jest metoda klamry metabolicznej. Ta polega na oznaczeniu ilości glukozy, jaka powinna być podana pacjentowi w celu utrzymania stałej wartości glikemii w trakcie 120-minutowego wlewu insuliny. Im mniej glukozy zużywają obwodowotkanki tym większa insulinooporność. Do metod bezpośrednich zaliczany jest także test tolerancji insuliny, który polega na jednorazowym podaniu dożylnie insuliny w dawce 0,1 j./kg mc. - następnie dokonywane są pomiary stężeń glukozy w surowicy krwi. Test supresji endogennej jest badaniem polegającym na blokowaniu wydzielania insuliny endogennej - w tym celu kluczowe jest podawanie adrenaliny oraz propranololu. Tutaj należy zaznaczyć jednak, że wyniki przy wysokich wartościach glikemii mogą nie być do końca wiarygodne, co wiąże się z wydalaniem glukozy przez nerki.
Insulinooporność - jakie badania jeszcze zaleca się wykonać?
Dożylny test tolerancji glukozy (IVGTT) to metoda diagnostyczna, która pozwala na ocenę wrażliwości na insulinę oraz funkcji komórek β-trzustki. Test ten różni się od standardowego testu tolerancji glukozy na czczo (OGTT), gdyż glukoza podawana jest dożylnie, co pozwala na dokładniejszą kontrolę stężenia glukozy we krwi i eliminację wpływu czynników takich jak, chociażby szybkość opróżniania żołądka. W trakcie IVGTT poziom glukozy we krwi pacjenta jest mierzony na czczo, a następnie podaje się mu glukozę dożylnie. Stężenie glukozy i insuliny monitorowane jest przez kilka godzin po podaniu glukozy. Na podstawie zmian stężenia glukozy i insuliny można ocenić wrażliwość na insulinę oraz funkcję komórek β-trzustki. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat insulinoopornosci? Koniecznie przeczytaj nasz artykuł “Insulinooporność – co to jest, skąd się bierze, jak ją zdiagnozować?”.
Podsumowanie na temat badań na insulinooporność
Podsumowując, w diagnostyce stosuje się różne badania na insulinooporność, które mają na celu ocenę wrażliwości na insulinę i funkcji komórek β-trzustki. W praktyce klinicznej najczęściej stosowane są testy takie jak test tolerancji glukozy na czczo (OGTT) oraz modele matematyczne HOMA-IR i QUICKI. W badaniach naukowych korzysta się z nieco bardziej zaawansowanych metod, takich jak dożylny test tolerancji glukozy (IVGTT), podwójny test dożylnego obciążenia glukozą (dIVGTT) oraz metoda Bergmana (Minimal Model). Wczesne wykrycie insulinooporności jest kluczowe dla prewencji i leczenia cukrzycy typu 2 oraz innych powiązanych chorób. Jeśli podejrzewasz insulinooporność, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą ds. żywienia, aby omówić odpowiednie badania i zalecenia dotyczące zmiany stylu życia, diety i ewentualnej farmakoterapii.
Bibliografia:
- M.Gierach i in., Insulinooporność a choroby tarczycy, Endokrynologia Polska Tom/Volume 65; Zeszyt edukacyjny I/Education supplement I/2014.
- W.Grzesiuk i in.,Insulinooporność w endokrynopatiach, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii Akademii Medycznej w Warszawie.
- N.Matulewicz i in., Insulinooporność a przewlekła reakcja zapalna, Postepy Hig Med Dosw (online), 2016; 70: 1245-1257
