Cholesterol jest związkiem niezbędnym do prawidłowej syntezy hormonów, witaminy D, a także jest składnikiem strukturalnym błon komórkowych w organizmie. Problematyczny staje się dopiero podwyższony poziom cholesterolu, ponieważ sprzyja powstawaniu miażdżycy i zwiększa tym samym ryzyko chorób sercowo- naczyniowych. Jako że choroby układu krążenia nadal stanowią główną przyczynę zgonów na świecie, wyprzedzając nawet choroby nowotworowe, kluczem staje się maksymalizacja działań profilaktycznych, aby utrzymywać zdrowie sercowo- naczyniowe w jak najlepszej formie. Jakie składniki są zatem szczególnie cenne dla zdrowia naszego serca i naczyń?
Dlaczego mamy epidemię chorób sercowo- naczyniowych?
Zgodnie z raportami Światowej Organizacji Zdrowia z powodu chorób sercowo- naczyniowych umiera najwięcej osób na świecie, z czego ok. 30% zgonów następuje przed 70. rokiem życia. Przyczyny zachorowalności na choroby serca i udar mózgu są związane przede wszystkim z czynnikami behawioralnymi, czyli niezdrową dietą, siedzącym trybem życia, a także stosowaniem używek. Pokłosiem tego jest obserwowany wzrost poziomu lipidów i glukozy we krwi, podwyższone ciśnienie tętnicze, a także nadmierna masa ciała.
W kontekście profilaktyki kluczowe znaczenie ma nie tyle genetyka, co właśnie styl życia. Badania pokazują, że zaprzestanie palenia tytoniu i unikanie alkoholu, regularny ruch, ograniczenie soli w diecie i spożywanie większej ilości owoców i warzyw zmniejszają ryzyko zawału serca, udaru mózgu czy niewydolności serca. Duże walory zdrowotne przypisywane są diecie śródziemnomorskiej o wysokim potencjale przeciwzapalnym. Jadłospis ten obfituje w warzywa, owoce, pełne ziarno, strączki, zdrowe tłuszcze, w tym omega-3. Ograniczeniu natomiast podlega przetworzone mięso, rafinowane węglowodany i słodycze oraz tłuszcze trans. Sprawdź również witaminy na serce w naszym sklepie internetowym.
Ważnym aspektem jest także regularna diagnostyka panelu lipidowego (przynajmniej raz do roku), w tym: LDL, HDL, VLDL oraz trójglicerydów. Pozwoli to na wyłapanie ewentualnych nieprawidłowości na wczesnym etapie i możliwość szybkiego wdrożenia zmian w stylu życia. Warto zaznaczyć, że w przypadku podwyższonych parametrów lipidowych leczeniem pierwszego rzutu jest terapia behawioralna obejmująca zmianę diety, wdrożenie zdrowych nawyków żywieniowych aktywnego trybu życia. U osób ze zdiagnozowanymi chorobami sercowo- naczyniowymi zmiana stylu życia jest także nieodzownym elementem całego procesu terapeutycznego. Leczenie farmakologiczne jest dopiero kolejnym krokiem w terapii, kiedy leczenie behawioralne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Poza kluczową rolą diety na uwagę zasługuje kilka szczególnie przyjaznych zdrowiu serca i układu naczyniowego nutraceutyków. Mowa o kwasach tłuszczowych omega-3, ekstraktu z czosnku i resweratrolu, które mogą być solidnym wsparciem całego procesu terapeutycznego.
Kwasy omega-3 a podwyższony poziom trójglicerydów
Badania od lat konsekwentnie wskazują, że u osób z wyższymi poziomami morskich omega-3 stwierdza się niższe ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, zwłaszcza choroby niedokrwiennej serca i zawału serca. Odnotowuje się także niższą śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Kwasy EPA i DHA (eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy), bo o nich mowa należą do tłuszczów omega-3 rozpowszechnionych w rybach, owocach morza oraz algach. Ich działanie w organizmie jest wszechstronne.
Są paliwem dla mózgu, ponieważ stanowią jego element strukturalny, wpływają na prawidłowy metabolizm błon neuronów, a także neuroprzekaźnictwo. Biorą udział w rozwoju układu nerwowego, a także siatkówki oka już w okresie płodowym. Suplementacja kwasu DHA w ciąży jest rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologii i Położnictwa. Kwasy omega-3 mają też silne działanie przeciwzapalne, regulują odpowiedź odpornościową i biorą udział w wyciszaniu ognisk zapalnych. Z tych właściwości wynika także ich działanie kardioprotekcyjne. Oddziałują korzystnie na stężenie trójglicerydów, ciśnienie krwi, agregację płytek krwi i procesy krzepnięcia, funkcje śródbłonka, a także wspomniany wcześniej stan zapalny będący fundamentem współczesnych chorób przewlekłych.
W aktualnych rekomendacjach polskiego Towarzystwa Lipidologicznego zwrócono uwagę na podaż tych związków właśnie w kontekście wspierania leczenia zaburzeń lipidowych. Kwasy omega-3 przekładają się na obniżanie stężenia trójglicerydów, a w dawce 2-4 g dziennie mogą obniżać ich stężenie nawet o 30% oraz redukować poziom markerów stanu zapalnego. Są także stosowane jako tzw. adiuwant leczenia farmakologicznego mający wzmocnić efekt obniżenia trójglicerydów, a tym samym przyczynić się do obniżenia ryzyka incydentów sercowo- naczyniowych.
Okazuje się jednak, że w naszej szerokości geograficznej dostarczanie odpowiedniej porcji kwasów omega-3 wraz z dietą bywa problematyczne z uwagi na niskie spożycie ryb i żywności pochodzenia morskiego. Choć pokrycie minimalnego zapotrzebowania na te składniki zapewnia spożycie zaledwie 2 porcji ryb w tygodniu to niewielu udaje się spełniać te normy. Coraz częściej rezygnacja ze spożywania ryb poza preferencjami smakowymi wynika z względów etycznych i ekologicznych. Z powyższych powodów racjonalna suplementacja skoncentrowanymi preparatami z kwasami tłuszczowymi omega-3 staje się ważnym elementem diety. Jeśli nie realizujemy zapotrzebowania na te cenne tłuszcze poprzez dietę warto rozważyć ich suplementację z dobrej jakości preparatów.
Skuteczna fitoterapia na podwyższony cholesterol
Zasłużoną rolę w profilaktyce i wspieraniu leczenia zaburzeń lipidowych odgrywają surowce roślinne. Szczególnie korzystny wpływ na stężenia cholesterolu i obniżanie frakcję LDL odgrywa czosnek, który wpływa na hamowanie produkcji cholesterolu przez wątrobę. Badania wykazały, że suplementacja ekstraktem z czosnku obniża poziom cholesterolu, obniża ciśnienie skurczowe i rozkurczowe u osób z nadciśnieniem tętniczym oraz zwiększa potencjał antyoksydacyjny, co jest także korzystnym aspektem przy chorobach o podłożu zapalnym. Kolejne badania dały podobne wyniki w kontekście zdolności do obniżania cholesterolu całkowitego i o niskiej gęstości (LDL), co udało się osiągnąć u osób z hipercholesterolemią (>200 mg/dL) i przy suplementacji dłuższej niż 2 miesiące. Poza poprawą metabolizmu lipidów czosnek wspiera także kondycję naczyń krwionośnych ułatwiając przez nie przepływ krwi, co sprzyja zdrowiu sercowo- naczyniowemu.
Kolejnym cennym dla zdrowia sercowo- naczyniowego składnikiem jest resweratrol. Jest to polifenol występujący w pokarmach takich jak winogrona czy borówki, wydzielanym przez rośliny w sytuacji stresowej. Liczne badania pokazały, że resweratrol powoduje wiele pozytywnych efektów, takich jak zmniejszenie stanu zapalnego, zwiększenie funkcji śródbłonka i zmniejszenie stresu oksydacyjnego. Niektóre badania kliniczne wykazały spadek poziomu markerów zapalnych w osoczu po suplementacji resweratrolem (w tym spadek cytokin IL-6, TNFα oraz CRP), a także poprawę profilu metabolicznego u otyłych osób suplementujących resweratrol, co czyni go związkiem o dużym potencjale kardioprotekcyjnym.
Wśród innych fitozwiązków wymienianych w wytycznych lipidologicznych znajdują się także: berberyna, kurkumina, wyciągi z zielonej herbaty, wyciąg z czerwonego ryżu czy błonnik rozpuszczalny.
Źródła:
Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce, 2021: https://ptlipid.pl/wp-content/uploads/2021/09/Wytyczne-PTL2021_Wersja-Pre-Print.pdf
Choroby sercowo- naczyniowe, zalecenia WHO: https://www.who.int/health-topics/cardiovascular-diseases#tab=tab_1
Wpływ tłuszczów omega-3 na zdrowie sercowo- naczyniowe: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32085487/
Niedobory kwasów Omega-3 a choroba niedokrwienna serca: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28511049/
Wpływ czosnku na ciśnienie krwi i poziom cholesterolu: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0955286304000403
Czosnek a stężenie lipidów: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23590705/
Resweratrol a zdrowie sercowo- naczyniowe: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6413130/
Resweratrol a zdrowie metaboliczne: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22055504/
