Aby można było cieszyć się z wykonywanych ruchów, biegania, tańca, jazdy na rowerze czy nawet sprawnego i bezbolesnego wchodzenia po schodach konieczne są giętkie i elastyczne stawy, czyli ruchome połączenia między kośćmi. To jednak nie będzie możliwe bez właściwego współgrania ze sobą aż 3 elementów, czyli chrząstki stawowej, mazi stawowej, a także właściwego przyczepu mięśni i ścięgien. Zachowanie ich sprawności pozwoli cieszyć się wydajnością i witalnością na dłużej. Dowiedz się razem z nami, jakie mogą być przyczyny bólu stawów, a także jak dbać o stawy, aby służyły nam w zdrowiu możliwie jak najdłużej.
Kilka słów o stawach i najczęściej występujących chorobach
Stawy zupełnie nieprzypadkowo nazywane bywają "zawiasami" naszego ciała. W ludzkim ciele znajduje się około 140 połączeń kostnych, które stanowią jednocześnie punkt "obrotu" i "zaczepienia" w zasadzie każdego ruchu. Za największe uznawane są stawy kolanowe, z kolei za najbardziej ruchomy - staw barkowy. Tym sposobem możliwe jest wykonanie ruchu o zakresie wynoszącym 360 stopni. Warto wspomnieć także o stawie skokowym, czyli połączeniu pomiędzy podudziem a stopą, który ma ścisły związek z dźwiganiem. Wszelkie możliwości stawowe określane są jako stopień swobody - mówimy tu o dwóch kierunkach ruchu np. zginanie i prostowanie. Do udokumentowania ruchliwości stawów stosuje się metodę SFTR1. I chociaż niekiedy zupełnie nie zdajemy sobie z tego sprawy, to obecnie choroby stawów uznawane są w zasadzie za choroby cywilizacyjne. W Polsce z chorobami reumatycznymi zmaga się około 9 mln osób, a więcej informacji na temat schorzeń znaleźć można w naszym artykule “Jak utrzymać sprawne stawy? Dieta i suplementacja”. Najwyższa pora więc, aby dowiedzieć się, jakie choroby stawów wyróżniamy:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów,
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- zapalenie stawów w przebiegu boreliozy,
- zapalenie stawów w przebiegu dny moczanowej,
- reumatyzm tkanek miękkich2.
Intensywny wysiłek fizyczny, a także nieunikniony upływ czasu sprawiają, że stawy przestają prawidłowo funkcjonować. Warto wspomnieć jednocześnie o tym, że chrząstka stawowa, czyli kluczowy element stawów zużywa się znacznie szybciej w momencie, gdy problemem jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, czyli nadwaga. Ponadto podłoże zapalne (fundament dzisiejszych chorób cywilizacyjnych) sprzyja degeneracji chrząstki i dolegliwościom z tym związanym: bólowi, sztywności czy obrzęki stawów. Dodajmy jeszcze, że to właśnie uszkodzenia chrząstki stawowej, która wyróżnia się miękką strukturą, w dużej mierze są przyczyną schorzeń i chorób reumatycznych. Choć nie wyleczymy choroby zwyrodnieniowej stawów, możemy zadbać, aby spowolnić postęp choroby i poprawić jakość życia osób na nią chorujących.
Jak zadbać o odpowiednią kondycję stawów?
Aby zadbać o właściwą kondycję stawów i kości konieczna jest odpowiednio dobrana dieta, która wspomaga ich prawidłowe funkcjonowanie, zmniejsza ból stawów, a dodatkowo może spowolnić postęp degeneracji chrząstki. I tak wśród składników diety pozytywnie wpływających na stan zdrowia pacjentów zmagających się m.in. z reumatoidalnym zapaleniem stawów wymienia się przede wszystkim pokarm przeciwzapalny obejmujący zdrowe tłuszcze (oliwa, tłuste ryby morskie bogate w omega-3, pestki, nasiona i orzechy), a także warzywa i owoce bogate w polifenole. Są to ważne składniki o aktywności antyoksydacyjnej, co jest korzystne przy chronicznych stanach zapalnych. Ponadto są także bogate w błonnik, który znajdziemy także w produktach pełnoziarnistych. Jest to prowiant dla mikrobioty jelitowej, której różnorodność sprzyja “szczelnej” barierze jelitowej i tym samym subklinicznym stanom zapalnym. Na tym etapie warto byłoby przypomnieć jednocześnie o tym, że wyróżniamy dwa rodzaje błonnika, czyli ten rozpuszczalny w wodzie znajdujący się m.in. w otrębach owsianych, jęczmieniu czy brązowym ryżu, a także nierozpuszczalny w wodzie, gdzie źródłem są otręby pszenne, groch lub nasiona roślin.
Dieta ma ogromne znaczenie
Dodatkowo błonnik odgrywa znaczącą rolę w kwestii regulowania gospodarki lipidowej i chorób metabolicznych, hamując stężenie cholesterolu i zmniejszając wchłanianie trójglicerydów i glukozy. Warto wspomnieć jednocześnie o wynikach najnowszych badań, z których wynika, iż osoby pilnujące diety bogatej w błonnik, mogą pochwalić się niższym poziomem białka C-reaktywnego, który jest wskaźnikiem stanu zapalnego występującego m.in. przy chorobach stawów3. Inne produkty wspomagające leczenie stanów zapalnych to owoce w tym m.in. suszona śliwka, czerwone winogrono, soja czy grejpfrut, przyprawy, czarny pieprz, imbir. Inne źródła, o których należy wspomnieć to kakao, zielona herbata czy herbata rooibos.
Istotne jest również włączenie do diety przeciwutleniaczy, których zadaniem jest ochrona organizmu przed działaniem stresu oksydacyjnego. Powstałe w ten sposób wolne rodniki doprowadzają do uszkodzenia błon komórkowych, DNA i białek wchodzących w skład organizmu ludzkiego. Badania dowodzą jednocześnie, że działanie antyoksydacyjne polifenoli wywiera pozytywny wpływ w przypadku schorzeń stawów. Te znaleźć można m.in. w jarmużu, brzoskwiniach, papryce, malinach, czarnej porzeczce, burakach czy też jagodach. Na tym etapie warto byłoby przypomnieć również o wynikach pilotażowego europejskiego badania, które wskazują, iż niedobór witaminy D3 jest bardzo częsty u pacjentów zmagających się z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Dodatkowo wykazano, że zbyt niski poziom tej witaminy może być związany z aktywnością choroby4.
W ostatnim czasie coraz częściej słyszy się o tym, że skutecznym środkiem przeciwreumatycznym jest Boswellia serrata, czyli gatunek kadzidłowca, który występuje w Afryce północnej i północno-wschodniej. Roślina ta uprawiana jest również w Indiach i Arabii, a w medycynie indyjskiej znana jest od dawna. Zasłynęła tam głównie w leczeniu stanów zapalnych kości i różnorodnych dolegliwości związanych z bólem kręgosłupa5. W metaanalizie badań z 2020 r. Boswellia serrata została uznana za silny środek przeciwzapalny, przeciwartretyczny i przeciwbólowy. Jednak podkreślono w nim, że zalecany czas podawania Boswelli jest długofalowy- co najmniej 4 tygodnie. Po takim czasie będą dostrzegalne pierwsze efekty włączonej interwencji. Gingerole z imbiru wraz z kwasem bosweliowym wykazują synergię działania, wpływając pozytywnie na sprawność stawów.
Alternatywne metody w bólu stawów
Na uwagę zasługują również alternatywne metody, które dają możliwość poczucia sprawowania kontroli nad chorobami stawów. W centrum uwagi znajdują się stosowane obecnie przez lekarzy ortopedów np. siarczan chondroityny, glukozamina czy kolagen typu II. Należy pamiętać, że te podobnie jak suplementy należy stosować jedynie jako wspomaganie, a nie zastępstwo standardowych i przepisanych przez lekarza metod leczenia czy leków na receptę. Inną możliwością są masaże, czyli leczenie dotykiem wspomagające w ustępowaniu bólu mięśniowo-szkieletowego, zmniejszające bolesność oraz zwiększające zakres ruchów w stawach. Osoby pragnące poddać się masażowi mogą wybierać spośród 100 różnorodnych metod - od delikatnego dotyku (technika Aleksandra) po tzw. masaże głębokie (rolfing, technika nerwowo-mięśniowa)6.
Jak widać, możliwości na zadbanie i wzmocnienie stawów są bardzo różnorodne. Kluczowa jest odpowiednia dieta połączona z bezpieczną suplementacją. Wsparciem u pacjentów, którzy mają wdrożone leczenie może być skorzystanie z alternatywnych metod leczenia - istotne jest jednak przedyskutowanie tej kwestii z lekarzem prowadzącym.
- 1. H. Bernhard, F. Wolfgang, Dr Food. Zdrowe odżywianie dla mocnych, zdrowych i ruchomych stawów, Esteri, s. 8. 2.K. Olejniczak, A. Piekarczyk, S.O.S dla stawów. Wsparcie żywieniowe w chorobach reumatycznych, Kraków, Wydawnictwo M, s.2.3. dz.cyt., s.73-74.
- 2. K. Olejniczak, A. Piekarczyk, S.O.S dla stawów. Wsparcie żywieniowe w chorobach reumatycznych, Kraków, Wydawnictwo M, s.2.
- 3. dz.cyt., s.73-74.
- 4. dz.cyt., s.75-76.
- 5. Różański H, Boswellia i olibanum w medycynie ajurwedyjskiej i europejskiej. Boswellia w medycynie sportowej, 7.12.2009, 26.04.2021, online: http://rozanski.li/1240/boswellia-i-olibanum-w-medycynie-ajurwedyjskiej-i-europejskiej-boswellia-w-medycynie-sportowej, dostęp:15.11.2022
- 6. Jak dbać o stawy, Praca zbiorowa, Warszawa, Reader's Digest, 2009, s. 172-175
