Insulinooporność jest elementem zespołu metabolicznego, stanowiącym jedno z najpoważniejszych współczesnych zagrożeń dla zdrowia. Rozwój insulinooporności jest wynikiem wielu czynników, w tym genetyki, niewłaściwej diety, braku aktywności fizycznej oraz stresu emocjonalnego. W krajach rozwiniętych liczba osób z insulinoopornością rośnie, co z kolei prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia zawału serca, udaru mózgu, miażdżycy naczyń obwodowych i nadciśnienia tętniczego. Jakie są najczęstsze schorzenia, w których stwierdza się insulinooporność? Jaki jest związek między insulinoopornością a cukrzycą? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań udzielamy w poniższym artykule. Zapraszamy i życzymy przyjemnej lektury!
Czym jest insulinooporność i jakie są najczęstsze objawy?
Insulinooporność (IO) to przewlekły stan, w którym komórki organizmu nie odpowiadają prawidłowo na standardowe ilości insuliny. W efekcie trzustka musi stopniowo zwiększać produkcję insuliny, aby utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Co istotne, w 2023 roku insulinooporność została uwzględniona w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10).
Jakie są najczęstsze objawy insulinooporności? Symptomy nie są specyficzne i mogą wskazywać na inne schorzenia lub zaburzenia, bądź wynikać z nieprawidłowej diety. Mowa tu m.in. o nadmiernej senności po posiłkach, zwłaszcza bogatych w cukry, obniżonym nastroju, problemach z pamięcią i koncentracją, drażliwości, uczuciu ciągłego zmęczenia, silnym pragnieniu słodyczy (tzw. wilczy apetyt), bólach głowy, bólach stawów, zmianach skórnych, napadach głodu 2-3 godziny po jedzeniu oraz trudnościach ze zrzuceniem zbędnych kilogramów.
Cukrzyca a insulinooporność - podstawy
Najczęstszymi schorzeniami, w których stwierdza się insulinooporność, są: cukrzyca typu 2, pierwotne nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek. W wielu badaniach u chorych z otyłością i nadwagą wykazano odporność tkanek na działanie insuliny. Nasilenie insulinooporności stwierdza się wraz z wiekiem.
Od insulinooporności do cukrzycy typu 2
Zmniejszoną wrażliwość na insulinę można zaobserwować wiele lat przed zdiagnozowaniem cukrzycy typu 2. W retrospektywnej analizie czynników ryzyka rozwoju choroby u potomstwa par, w których oboje małżonkowie mieli cukrzycę typu 2, insulinooporność była obecna ponad 10 lat przed wystąpieniem choroby. Dopóki mechanizm kompensacyjny komórek β trzustki działa prawidłowo, poziom glikemii utrzymuje się w normie, co u wielu osób z nasiloną insulinoopornością zapobiega rozwojowi cukrzycy.
Zaniedbywana insulinooporność wywołana brakiem zmian w diecie i stylu życia, może prowadzić do cukrzycy typu 2. Gdy organizm staje się mniej wrażliwy na działanie insuliny, trzustka jest zmuszona do produkcji coraz większych ilości tego hormonu, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. Z biegiem czasu może to prowadzić do przeciążenia trzustki i w konsekwencji do wystąpienia cukrzycy.
Jakie czynniki nasilają lub wywołują insulinooporność?
Przyczyn insulinooporności jest wiele i nie wszystkie są w pełni poznane. Różne czynniki mogą współistnieć i potęgować negatywne działanie. Do najważniejszych z nich należą błędy żywieniowe, takie jak dieta wysokokaloryczna bogata w cukry i tłuszcze trans, obecne w gotowych daniach i żywności typu fast food, oraz restrykcyjne diety głodówkowe prowadzące do niedoborów. Niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia również przyczyniają się do insulinooporności. Nadwaga i otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna, zwiększają ryzyko insulinooporności.
Używki, takie jak alkohol i papierosy, również mają negatywny wpływ. Zbyt krótki sen zwiększa skłonność do podjadania, co sprzyja otyłości, a w konsekwencji insulinooporności. Stres, zaburzenia odżywiania, takie jak bulimia i anoreksja, oraz nadmierne odchudzanie się lub przejadanie mogą być kolejną przyczyną. Istotne są również czynniki genetyczne, takie jak wrodzona wrażliwość tkanek na insulinę lub wytwarzanie insuliny o nieprawidłowej budowie. Na koniec warto wspomnieć, że przyjmowanie niektórych leków, na przykład antykoncepcyjnych, może przyczyniać się do rozwoju tego schorzenia. Chcesz wiedzieć,jak rozpoznać insulinooporność? Zapoznaj się z artykułem na naszym blogu!
Cukrzyca typu 2 - zbiór wiedzy
Cukrzyca typu 2 jest najczęściej występującym typem cukrzycy na świecie. Istnieją dwie główne przyczyny tej choroby:
- genetyczne zaburzenia w wydzielaniu i/lub działaniu insuliny,
- otyłość, która prowadzi do insulinooporności.
W związku z tym rozwój cukrzycy typu 2 jest wynikiem działania dwóch czynników: genetycznego, na który nie mamy wpływu, oraz środowiskowego (otyłość), będącego konsekwencją stylu życia danej osoby. Cukrzyca jest chorobą postępującą i rozwija się stopniowo. Zaczyna się od otyłości oraz genetycznych zaburzeń w produkcji i/lub wydzielaniu insuliny. Oznacza to, że insulina jest wytwarzana przez trzustkę, ale jej wydzielanie jest opóźnione i trwa dłużej niż u osoby zdrowej. Na tym etapie poziom glukozy we krwi pozostaje jeszcze w normie.
Otyłość, jako drugi czynnik powodujący cukrzycę, przyczynia się do insulinooporności; trzustka, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi, musi produkować coraz więcej insuliny. Po kilku lub kilkunastu latach, komórki β trzustki ulegają wyczerpaniu i zmniejszają produkcję insuliny. Jest to moment, kiedy poziom glukozy we krwi wzrasta i można zdiagnozować cukrzycę typu 2.
Pochodzenie cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 jest chorobą dziedziczną. Najczęściej dotyka osoby starsze, dlatego bywa nazywana cukrzycą starczą. Jednak z powodu epidemii otyłości wiek zachorowania znacznie się obniżył. Obecnie nie jest zaskoczeniem, że cukrzyca typu 2, która kiedyś była kojarzona z podeszłym wiekiem, dziś występuje coraz częściej u otyłych dzieci.
Podsumowując, insulinooporność jest złożonym schorzeniem, które stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Jej rozwój jest wynikiem współdziałania wielu czynników, takich jak genetyka, dieta, styl życia i stres. Nieleczona może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, w tym cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Istotne jest wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich zmian w diecie i stylu życia, aby zminimalizować ryzyko powikłań oraz poprawić ogólną jakość życia.
Bibliografia:
- Małecki M., Otyłość – insulinooporność – cukrzyca typu 2, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
- Insulinooporność – czy prowadzi do cukrzycy?, online: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/insulinoopornosc-czy-prowadzi-do-cukrzycy, dostęp, 24.05.24.
- Suliburska J., Kuśnierek J., Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności, WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE.
