Trądzik pospolity (łac. Acne vulgaris) jest powszechnie występującą, przewlekłą chorobą zapalną skóry. Główne przyczyny jego rozwoju to czynniki genetyczne, bakterie Propionibacterium acnes, rogowacenie skóry, aktywność androgenna oraz stosowanie niektórych substancji leczniczych i kosmetyków[1]. Zaostrzona forma tego problemu dotyczy głównie nastolatków, u których jest wynikiem zwiększonej aktywności hormonalnej.
W walce z trądzikiem pospolitym pomaga nie tylko właściwa pielęgnacja skóry. Równie ważne są takie działania jak właściwy sposób odżywiania czy dobrana farmakoterapia[1].
Nadmierne przetłuszczanie się i powstawanie trądziku
Trądzik jako schorzenie dotyczy mieszków włosowych i gruczołów łojowych. Jego etiologia ma związek ze współwystępowaniem różnych elementów, np. wspomnianych już czynników genetycznych, działania hormonów, nadmiernej produkcji łoju[2].
Zmiany trądzikowe widnieją najczęściej w tych okolicach, w których gromadzą się gruczoły łojowe: na twarzy, klatce piersiowej, plecach. Mogą mieć formę grudek, zaskórników, krostek i guzów. Niestety trądzik bywa problemem nie tylko urodowym i zdrowotnym, ale również psychologicznym i społecznym.
Warto zaznaczyć, że choć cierpi na niego około 85% populacji w wieku od 12 do 25 roku życia, problem trądziku nie omija również osób dorosłych. Wówczas występuje jako tzw. trądzik późny, który u większości osób ma łagodny przebieg. Mimo to około 15% chorych dorosłych cierpi na ciężkie odmiany trądziku[2].
Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne sprzyjające nadmiernej produkcji sebum i przyczyniające się do powstawania trądziku, to[1,3]:
- rozregulowana gospodarka hormonalna,
- czynniki genetyczne,
- rogowacenie skóry,
- stres (kortyzol),
- niezdrowa dieta,
- niewłaściwa pielęgnacja,
- zażywanie niektórych leków,
- nadmierne opalanie.
Gdy trądzik ma podłoże hormonalne, pojawia się także przerost gruczołów łojowych ze zwiększonym wytwarzaniem łoju i nasilone rogowacenie, co jest przyczyną powstawania tzw. zaskórników. Zapewniają one idealne warunki do namnażania bakterii Propionibacterium Acnes oraz innych, m.in. paciorkowców czy gronkowców [2].
Drugi powszechny rodzaj trądziku to trądzik różowaty (Rosacea). W tym przypadku mówimy o chorobie przewlekłej objawiającej się nawrotowym lub stałym rumieniem, oraz wysiewem grudek, krostek i przerostem gruczołów łojowych. Pojawia się wyłącznie na twarzy, a jego przyczyną są zaburzenia naczyniowe i łojotok[2].
Inne mniej znane rodzaje trądziku to m.in. trądzik posterydowy, torbielowaty, czy samouszkadzający.
Przyczynowe leczenie trądziku
Trądzik należy leczyć przyczynowo. Zazwyczaj opiera się to na farmakoterapii, właściwej pielęgnacji i zmianie stylu życia na zdrowszy. Czasem wystarczające będzie leczenie miejscowe, gdy choroba ma przebieg łagodny, np. w pomocą maści na trądzik zawierającej antybiotyk czy substancje pomocnicze zmniejszające stan zapalny, a także witaminy A i E, cynk, czy selen.
Ciężki przebieg trądziku wymaga stosowanie maści i leków doustnych, w tym antybiotyków działających na cały organizm. Celem antybiotykoterapii jest zwalczanie bakterii beztlenowych[3].
Jak skutecznie oczyszczać twarz przy trądziku?
Podstawa pielęgnacji cery trądzikowej to dokładne oczyszczanie skóry, które usuwa zanieczyszczenia i nadmiar sebum, a także chroni naturalny płaszcz hydrolipidowy naskórka, co zapewnia cerze odpowiednie nawilżenie. Ważną kwestią jest też codzienny demakijaż i systematyczne nawilżanie za pomocą lekkich, nietłustych kremów.
Wśród polecanych środków do oczyszczania skóry wymienia się m.in. kosmetyki z łagodnie działającymi substancjami myjącymi (bez alkoholu), zawierające kwas glikolowy, azelainowy, witaminę A i retinoidy (stabilizują procesy złuszczania, działają przeciwzaskórnikowo), kwas salicylowy, ekstrakty roślinne o działaniu antyseptycznym i ściągającym, cynk absorbujący nadmiar tłuszczu wytwarzanego przez gruczoły łojowe, a także stosowanie filtrów przeciwsłonecznych. Inne zalecane metody to złuszczanie naskórka poprzez stosowanie peelingów lub mikrodermabrazji, jednak z wykluczeniem mechanicznego oczyszczania skóry[2,3,4].
Równie istotne jest jednak działanie od środka, a więc to, co dzieje się w organizmie osoby cierpiącej na zmiany trądzikowe[2,3].
Dieta i suplementacja jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego
Istnieją liczne publikacje naukowe dotyczące stosowania zdrowej diety w terapii problemów trądzikowych[1,5]. Dieta osób z trądzikiem (i nie tylko!) powinna być prawidłowo zbilansowana,dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mineralnych i witamin. Należy wykluczyć produkty, które nasilają rozwój objawów. Warto wybierać żywność i składniki wspomagające oczyszczanie organizmu z toksycznych produktów przemiany materii[5]. Należy:
- zrezygnować z potraw wysoko przetworzonych;
- ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych i potraw smażonych;
- stosować delikatne przyprawy;
- unikać używek takich jak alkohol i tytoń.
Rola cynku i selenu
Poza tym dieta powinna być bogata w witaminę A, B, oraz cynk. Ten ostatni składnik pełni wiele funkcji w organizmie, m.in. moduluje odpowiedź immunologiczną i wykazuje właściwości przeciwzapalne. Duże niedobory tego składnika stwierdzono u dzieci ze zmianami skórnymi[6]. Cynk przyspiesza gojenie się ran, zwiększa odpornośc na zakażenia, wpływa na proces regeneracji skóry, a także na metabolizm kolagenu. Z tego względu jest częstym składnikiem suplementów diety wspomagających pielęgnację skóry, także po zmianach trądzikowych.
Istotną rolę odgrywa również selen. Wykazano, że jego suplementacja może zmniejszyć częstość występowania ostrych i przewlekłych chorób skóry. Odpowiednie zasoby selenu w organizmie mogą wpływać na ogólny stan skóry, przyspieszać regenerację komórek, a przy tym opóźniać procesy starzenia się skóry[7].
Wpływ mikrobioty na zmiany trądzikowe
Jakie inne składniki mogą mieć pozytywny wpływ na stan cery trądzikowej? Przede wszystkim bakterie probiotyczne, czyli bakterie fermentacji mlekowej. W kosmetologii wykazują one działanie przeciwstarzeniowe, nawilżające, odmładzające i ochronne przed promieniowaniem UV. Zaliczane są do żywności funkcjonalnej, czyli mającej wpływ na funkcjonowanie organizmu. W ich składzie znajdują się m.in. szczepy bakterii kwasu mlekowego[8]. Dotychczasowe odkrycia sugerują, że mikrobiota odgrywa ważną rolę w patogenezie trądziku, a jej modulacje poprzez probiotykoterapię mogą przynieść poprawę kliniczną. Istotne znaczenie mogą mieć także prebiotyki, czyli substancje, które są pewnego rodzaju pożywką dla dobroczynnych bakterii probiotycznych. I tak dowiedziono, że jeden ze składników mleka - białko o nazwie laktoferyna, która ma właściwości prebiotyczne przyczynia się do zmniejszania stanu zapalnego skóry w trądziku pospolitym i redukuje produkcję łoju. W rezultacie ogranicza ilość powstających zaskórników. Poza tym oddziałuje na cały organizm człowieka, pobudzając mechanizmy obronne i zmniejszając ilość toksyn w organizmie[8].
Ziele fiołka trójbarwnego (bratka) a funkcjonowanie skóry
Innym ciekawym składnikiem w diecie, na który warto zwrócić uwagę jest ziele fiołka trójbarwnego (bratka), który chroni struktury lipidowe naskórka, poprawia funkcjonowanie gruczołów łojowych, pomaga oczyszczać skórę (saponiny) i działa przeciwzapalnie[9]. Występuje w formie herbatek, wyciągów w kosmetykach, a także jako składnik suplementów diety.
- Źródła:
- J. Dawidziak, M. Balcerkiewicz, Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris), część II. Kwasy tłuszczowe, indeks glikemiczny, przetwory mleczne: https://fbc.pionier.net.pl/details/nnRR0T4
- A. Cira, M. Jurzak, J. Drąg, Substancje w preparatach do pielęgnacji cery trądzikowej: https://repozytorium.ka.edu.pl/handle/11315/816
- P. Nawojska, Trądzik - przyczyny, rodzaje. Jak pozbyć się trądziku?: https://www.hellozdrowie.pl/artykul-tradzik-u-doroslych-jak-z-nim-walczyc/
- K. Kisiel, Jak wygląda pielęgnacja skóry trądzikowej: https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.7.2.19.
- W. Jankowiak, W. Imielski, J. Pachurka, Kosmetologia wobec problemów cery tłustej i trądzikowej: https://www.kosmetologiaestetyczna.com/2016/kosmetologia-wobec-problemow-cery-tlustej-i-tradzikowej/
- M. Szcześniak, B. Grimling, J. Meler, Cynk - pierwiastek zdrowia: https://www.ptfarm.pl/wydawnictwa/czasopisma/farmacja-polska/103/-/15280
- J. Kurczab, Rola selenu w chorobach skóry: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/185277
- N. Kurkowska, Probiotyki w pielęgnacji skóry trądzikowej. Przegląd najnowszych doniesień naukowych: https://www.kosmetologiaestetyczna.com/2021/probiotyki-w-pielegnacji-skory-tradzikowej-przeglad-najnowszych-doniesien-naukowych/
- Ł. Ejsmont, Zielnik apteczny - bratek: http://www.farmakognozjaonline.pl/index.php?podstrona=artyku9
