Kobieca płodność to złożony proces, na który wpływa wiele czynników - od hormonalnych po anatomiczne. Niestety, coraz więcej kobiet zmaga się z problemem niepłodności, który może mieć nieść ze sobą poważne konsekwencje. Jednak dzięki rozwojowi medycyny, istnieje wiele skutecznych metod diagnostyki i leczenia tego schorzenia. W tym artykule przedstawimyobjawy, przyczyny oraz najnowsze podejścia terapeutyczne w walce z kobiecą niepłodnością. Zapraszamy i życzymy przyjemnej lektury!
Czym jest niepłodność? Wyjaśniamy
Niepłodność to sytuacja, w której para, mimo regularnych stosunków płciowych bez środków antykoncepcyjnych, co najmniej trzy lub cztery razy w tygodniu, nie jest w stanie osiągnąć ciąży przez okres co najmniej dwunastu miesięcy. Obecnie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) klasyfikuje niepłodność jako chorobę cywilizacyjną XXI wieku.
Jakie są objawy niepłodności u kobiet?
Pierwszym niepokojącym sygnałem mogą być nieregularne miesiączki. Prawidłowy cykl powinien trwać od 21 do 35 dni. Jeśli jest on krótszy lub dłuższy, może to świadczyć o zaburzeniach owulacji - kluczowym elemencie w procesie zapłodnienia. Innym symptomem jest silny ból w podbrzuszu przed i w trakcie miesiączki. Może to być oznaką endometriozy, jednej z częstszych przyczyn kobiecej niepłodności, o czym szczerzej opowiemy poniżej.
Również upławy, pieczenie lub nieprzyjemnie pachnący wyciek z dróg rodnych powinny wzbudzić czujność. Mogą one sygnalizować infekcję układu moczowo-płciowego, która nieleczona może utrudnić zajście w ciążę. Inne to brak „płodnego” śluzu w połowie cyklu czy podejrzenie chorób autoimmunologicznych.
Jakie są przyczyny niepłodności kobiecej?
Niepłodność u kobiet objawia się niemożnością zajścia w ciążę lub jej donoszenia. Na niepłodność kobiet wpływa cały układ psychoneurohormonalny. Biorąc pod uwagę etiologię, przyczyny niepłodności kobiet dzielone są najczęściej na pięć grup:
Przyczyny jajnikowe - wynikają z nieprawidłowości funkcjonalnych i strukturalnych, do których należą zaburzenia owulacji, pierwotny niedorozwój jajników, przedwczesne wygasanie czynności jajników, hiperandrogenizm związany z wielotorbielowatością jajników oraz guzy jajników. Zaburzenia owulacji stanowią około 40% przypadków niepłodności.
Przyczyny jajowodowe - dotyczą zaburzeń funkcji jajowodów, takich jak transport komórki jajowej do macicy i zapewnienie odpowiednich warunków do zapłodnienia oraz pierwszych podziałów zygoty. Około 30% wszystkich przypadków niepłodności jest spowodowane upośledzeniem drożności jajowodów, które może być wynikiem procesów zapalnych, często spowodowanych zakażeniami przenoszonymi drogą płciową, operacjami (np. usunięciem wyrostka robaczkowego lub torbieli jajnika), ciążą jajowodową lub zabiegiem sterylizacyjnym. Procesy zapalne mogą przenieść się z błony śluzowej macicy do jajowodów. Kolejną przyczyną mogą być zmiany spowodowane endometriozą, gdzie błona śluzowa macicy znajduje się poza prawidłową lokalizacją, co prowadzi do zniszczenia i deformacji struktury jajowodu.
Przyczyny maciczne - związane z niemożnością zagnieżdżenia się zarodka w ścianie macicy. Wady macicy, które mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty, mogą prowadzić do bezpłodności. Nabyte wady mogą wystąpić po wyłyżeczkowaniu macicy, co prowadzi do uszkodzeń zapalnych i urazowych, a także do powstania zrostów wewnątrzmacicznych (zrosty Ashermana), mięśniaków podśluzówkowych i śródściennych, które mogą utrudniać transport plemników do jajowodów lub deformować jamę macicy. Wrodzone wady obejmują brak macicy, jej nieprawidłowe położenie, kształt lub niedorozwój. Wady rozwojowe macicy mogą być przyczyną poronień, przedwczesnych porodów, choć rzadziej powodują bezpłodność.
Przyczyny pochwowe - dotyczą nieprawidłowego kształtu i wymiarów pochwy, stanu zapalnego wywołanego przez czynniki bakteriologiczne i biochemiczne. Mogą to być wady wrodzone, takie jak brak pochwy, jej zarośnięcie lub przegroda. Wady pochwy zazwyczaj wynikają z nieprawidłowego rozwoju dalszego segmentu zawiązka maciczno-pochwowego, przy zachowanej prawidłowej budowie jajowodów i czynności jajników.
Przyczyny endokrynologiczne – proces rozrodu jest kontrolowany przez mechanizmy endokrynologiczne, które w przypadku zaburzeń mogą prowadzić do problemów z zapłodnieniem lub donoszeniem ciąży. Podwzgórze wydziela hormon GnRH, który stymuluje przysadkę mózgową do produkcji gonadotropin, pobudzających jajniki do wydzielania hormonów regulujących cykle owulacyjne u kobiet. Inne ogólnoustrojowe czynniki wpływające na płodność to zaburzenia czynności tarczycy, ciężkie przewlekłe choroby, nieleczona cukrzyca, stosowanie niektórych leków oraz choroby przenoszone drogą płciową.
Pozostałe czynniki wpływające na płodność
Czynniki zwiększające ryzyko niepłodności u kobiet mogą obejmować palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, ekspozycję na chemikalia organiczne, przebyte operacje, nadmierny hałas, różnorodne stresy, wpływ leków, w tym hormonalnych, oraz niezdrową dietę. Zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, infekcje dotyczące narządów miednicy mniejszej, takie jak zapalenia jąder lub przydatków, mogą również przyczyniać się do niepłodności. Ponadto, choroby układowe takie jak choroby układu krążenia, niedokrwistość, przewlekłe zapalenie nerek, cukrzyca, choroby tarczycy i zaburzenia odżywiania również mogą wpływać na płodność.
Kiedy należy zgłosić się do specjalisty? Wskazówki
Czas bezowocnych prób zajścia w ciążę, po którym para powinna skonsultować się ze specjalistą, zależy od wieku kobiety, regularności jej cykli, wcześniejszych operacji w obrębie miednicy, wielkości rezerwy jajnikowej oraz planów prokreacyjnych partnerów. U młodszych pacjentek (poniżej 35. roku życia) bez dodatkowych obciążeń, zaleca się rozpoczęcie diagnostyki po roku regularnych starań. Dla kobiet powyżej 35. roku życia wskazane jest to już po sześciu miesiącach, a u kobiet po 40. roku życia – nawet natychmiast po podjęciu decyzji o staraniach o dziecko. Jakiekolwiek nieprawidłowości w badaniach kobiety lub mężczyzny, niezależnie od ich wieku, mogą uzasadniać wcześniejsze rozpoczęcie diagnostyki niepłodności.
Leczenie niepłodności kobiecej - poznaj metody leczenia
Metody leczenia niepłodności u kobiet są zróżnicowane i dobierane indywidualnie, w zależności od zidentyfikowanych przyczyn problemu. Jeśli przyczyną są zaburzenia hormonalne, konieczne może być zastosowanie odpowiednich leków w celu wyrównania poziomu hormonów i przywrócenia prawidłowej owulacji
W przypadku nieprawidłowości anatomicznych, takich jak niedrożność jajowodów czy mięśniaki macicy, konieczne może być leczenie chirurgiczne, np. laparoskopia lub histeroskopia. Jeśli powyższe metody nie przyniosą oczekiwanych efektów, parze może zostać zaproponowana inseminacja lub procedura in vitro (IVF).
Rola stylu życia a płodności kobiet
Choć wiele czynników warunkujących kobiecą płodność leży zupełnie poza naszą kontrolą, istnieją również elementy, na które możemy mieć wpływ. Zdrowy styl życia, w tym odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i zarządzanie stresem, mogą znacząco poprawić szanse na zajście w ciążę.
Dieta i suplementacja przy niepłodności
Zbilansowana dieta bogata w witaminy, minerały i antyoksydanty, jak chociażby cynk, który odgrywa rolę w utrzymaniu prawidłowej płodności i funkcji rozrodczych. Badania pokazują, że ten pierwiastek jest kluczowy dla procesów związanych ze wzrostem żeńskich komórek rozrodczych, płodnością i przebiegiem ciąży lub witamina D, która w dawce 2000 j.m. jest istotna dla prawidłowego wzrostu i rozwoju kości u dzieci oraz wspomaga właściwe działanie układu odpornościowego.
W suplementach warto zwrócić również uwagę na cholinę, która wspiera prawidłowy metabolizm homocysteiny, co korzystnie wpływa na przebieg ciąży i zdrowie dziecka. Dodatkowo pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu wątroby oraz jest podstawowym składnikiem w procesie dojrzewania plemników. Foliany z kolei uczestniczą w procesie podziału komórek, co jest ważne dla wzrostu płodu. Wspomagają również właściwy metabolizm homocysteiny, co ma pozytywny wpływ na przebieg ciąży i zdrowie dziecka oraz przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Ponadto witamina B6 przyczynia się do regulacji aktywności hormonalnej, zmniejszając jednocześnie uczucie zmęczenia i znużenia oraz działa korzystnie na utrzymanie funkcji psychologicznych.
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna może zmniejszać ryzyko niepłodności owulacyjnej, poprawia również wrażliwość na insulinę oraz pomaga w utrzymaniu odpowiedniej masy. Nie należy jednak przesadzać z jej częstotliwością i intensywnością - ważne jest znalezienie złotego środka.
Radzenie sobie ze stresem
Przewlekły stres negatywnie oddziałuje na układ hormonalny, dlatego ważne jest wprowadzenie efektywnych technik relaksacji, takich jak medytacja, joga czy terapia.
Holistyczne podejście, łączące leczenie medyczne z prozdrowotnym stylem życia, daje najlepsze szanse na przywrócenie kobiecej płodności i spełnienie marzeń o macierzyństwie.
Podsumowując, niepłodność u kobiet jest złożonym problemem, który może mieć wiele przyczyn, zarówno hormonalnych, anatomicznych, jak i psychologicznych. Dzięki postępom w medycynie istnieje wiele skutecznych metod diagnostyki i leczenia, które pozwalają na zwiększenie szans na zajście w ciążę. Ważne jest także prowadzenie zdrowego stylu życia, który obejmuje zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną i skuteczne zarządzanie stresem. Holistyczne podejście, łączące interwencje medyczne z prozdrowotnymi nawykami, oferuje najlepsze możliwości przywrócenia płodności i spełnienia marzeń o macierzyństwie.
- Bibliografia:
- 1. Skreczko K., Przyczyny niepłodności w małżeństwie – dramat bezdzietności.
- 2. Koperwas M., Problem niepłodności wśród kobiet i mężczyzn – epidemiologia, czynniki ryzyka i świadomość społeczna, Aspekty zdrowia i choroby Tom 2, Nr 3, Rok 2017, s. 31–49.
