Czym jest kurkuma i jak się ją pozyskuje?
Kurkuma nazywana także ostryżem długim (łac. Curcuma longa) jest dość dużą rośliną o liściach i kwiatach mających postać kłosowatych kwiatostanów, osiągająca nawet do metra wysokości[1].
W celu pozyskania kurkumy, całe pęki kłączy ostryżu długiego są wykopywane przy jednoczesnym zabezpieczeniu ich przed uszkodzeniem. Następnie dochodzi do odłamania palczastych odgałęzień od środkowej części kłącza, oraz zaparzenia bądź ugotowania ich we wrzątku. Po tym etapie ma miejsce proces suszenia, mielenia i w rezultacie powstaje przyprawa w proszku o jasnożółtym zabarwieniu[1].
Szczypta kurkumy zawiera nie więcej niż 20 kcal. Ponadto w kłączu ostryżu znajduje się m.in. białko, tłuszcz, wapń, żelazo, potas i sód, witaminy B1, B2, PP, witamina C, olejki eteryczne oraz polifenole, w tym kurkumina [1].
Najważniejsze właściwości kurkumy
Pierwsze wzmianki o wykorzystaniu kurkumy w celach kulinarnych pochodzą z 600 roku p.n.e., co czyni ją jedną z najstarszych przypraw świata. Od setek lat jest wykorzystywana w południowej Azji ze względu na ciekawy aromat i piękny, złocisty kolor[1].
Z powodu charakterystycznego zabarwienia i smaku tej przyprawy (ostry, gorzkawy, korzenny), w Europie nazywano ją szafranem indyjskim. Znalazła zastosowanie nie tylko w kuchni orientalnej, ale i w przemyśle spożywczym i tekstylnym, gdzie jest używana jako barwnik[7]. Jednak te cechy to nie wszystko, co może nam zaoferować “złoto Indii”.
Dawniej przyprawa ta była stosowana głównie w celu łagodzenia schorzeń układu pokarmowego, bolesnych menstruacji oraz trudno gojących się ran. Aktualnie stanowi przedmiot licznych badań, których wyniki ciągle wydłużają listę prozdrowotnych właściwości kurkumy.
Dotychczas powstało co najmniej kilka tysięcy doniesień naukowych związanych z działaniem kurkumy[4]. Jej korzystny wpływ na organizm wynika głównie z tego, że oddziałuje na wiele związków, w tym na enzymy, białka, cytokiny, czynniki transkrypcyjne i czynniki wzrostu[7].
Dowiedziono, że kurkuma, a dokładniej jej aktywny składnik - kurkumina, wykazuje działanie między innymi[1]:
- zmniejszające stany zapalne i przeciwbólowe, m.in. przy bólu stawów czy bólach reumatycznych;
- spowalniające rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych i zakłócające tworzenie się komórek rakowych na różnych etapach rozwoju[1,5];
- mogące poprawiać pracę wątroby ze względu na właściwości przeciwutleniające;
- chroniące układ pokarmowy głównie przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, np. niestrawności, wrzodach żołądka[5];
- poprawiające czynność układu sercowo-naczyniowego[5];
- mogące hamować rozprzestrzenianie się pasożytów, bakterii i grzybów[4];
- antyoksydacyjne, spowalniające procesy starzenia się i pozytywnie oddziałujące na pracę mózgu (neuroprotekcyjne)[4];
- redukujące objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Kurkumę znajdziemy też w naturalnych preparatach wspomagających odchudzanie. Jest stosowana również w kosmetyce, głównie w celu łagodzenia stanów zapalnych oraz ochrony naskórka przed uszkodzeniem spowodowanym promieniowaniem UVB. Często stanowi składnik maseczek na twarz, kremów przeciwstarzeniowych, kosmetyków na trądzik różowaty, rany, zaczerwienienia.
Kurkumina czyli bioaktywny składnik kurkumy
Głównym składnikiem kurkumy jest kurkumina, wykazująca szeroki zakres działania zarówno na poziomie komórkowym, jak i na cały organizm.
Kurkuma jako wsparcie przy odchudzaniu
Okazuje się, że kurkumina przyjmowana np. w formie suplementu wspiera metabolizm tłuszczu. Grupie badanych z otyłością i mających trudności ze schudnięciem, dwa razy dziennie podawano 800 mg kurkuminy i 8 mg piperyny. Po 30 dniach zaobserwowano znaczący spadek masy ciała oraz mniejszy obwód talii i bioder[6].
Według naukowców, ma to związek z właściwościami przeciwzapalnymi kurkumy. Otyłość wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym (niskiego stopnia), z kolei kurkumina aktywnie oddziałuje na tkankę tłuszczową i tłumi stan zapalny, czego wynikiem jest skuteczniejsze odchudzanie[1,6].
Poza tym warto wiedzieć, że kurkuma należy do rodziny roślin imbirowatych i jest bliską kuzynką imbiru [1], który stymuluje trawienie i skraca czas wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim. Z tego względu uznaje się, że imbir również sprzyja redukcji wagi i może wspierać organizm w procesie odchudzania[3].
Czy kurkuma jest bezpieczna?
Kurkumina to substancja dobrze tolerowana i nietoksyczna. W efekcie nie istnieją przeciwwskazania do jej stosowania.
Są jednak grupy osób, które powinny podchodzić do tego składnika z pewną dozą ostrożności. Przykładowo, kurkumy nie powinny przyjmować w nadmiernej ilości kobiety w ciąży, gdyż może wywoływać skurcze macicy[4]. Z jej zażywaniem muszą uważać również osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe i przygotowujące się do operacji (kurkuma zmniejsza krzepliwość krwi) oraz cierpiące na kamicę żółciową[1,4,5].
Przed rozpoczęciem suplementacji preparatem z kurkumą zawsze należy zapoznać się z informacją o dawce i czasie zażywania produktu.
Kurkuma i piperyna, czyli połączenie idealne
Główne ograniczenie w przypadku zdrowotnych i odchudzających właściwości kurkumy dotyczy jej słabej biodostępności (przyswajalności). Okazuje się, że do krwiobiegu przenika zaledwie 1% substancji zawartych w tej przyprawie. Kurkumina słabo rozpuszcza się w wodzie i jest zbyt szybko rozkładana przez wątrobę[1,4,5].
Z tego względu podjęto szereg badań mających zwiększyć biodostępność kurkuminy, wśród których wymienia się dodatek piperyny zawartej w pieprzu[1,4]. Dowiedziono, że piperyna zwiększa działanie kurkuminy we krwi nawet o 200%[5]. Jeśli więc chcemy uzyskać zdecydowanie lepszą przyswajalność kurkumy, powinniśmy wybrać preparat zawierający oba te składniki.
Źródła:
- A. Leciejewska, Kurkuma - właściwości, działanie i zastosowanie: https://naturalnieozdrowiu.pl/kurkuma-wlasciwosci-dzialanie-i-zastosowanie/
- G. Shoba (...), Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in animals and human volunteers: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9619120/
- W. Cisowski, A. Kowalczyk, J. Jamontt, Kłącze imbiru – zastosowanie lecznicze oraz składniki czynne: https://www.czytelniamedyczna.pl/2541,kcze-imbiru-zastosowanie-lecznicze-oraz-skadniki-czynne.html ; B. Kulczyński, A. Gramza-Michałowska, Znaczenie żywieniowe imbiru: https://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2016/Nr%201/Bromatologia%201_2016%20s%20057-063.pdf
- J. Wierońska, Kurkuma - roślinne panaceum: https://nowywszechswiat.ptpk.org/index.php/wszechswiat/article/view/177/84
- Kurkumina - właściwości zdrowotne potwierdzone naukowo: https://mito-med.pl/artykul/kurkumina-wlasciwosci-zdrowotne-potwierdzone-naukowo
- P. Bradford, Curcumin and obesity, BioFactors, 39(1), 78–87: https://iubmb.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/biof.1074
- D. Wnęk, Kurkumina i jej prozdrowotne działanie: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/116408,kurkumina-i-jej-prozdrowotne-dzialanie
- Khayat S, Fanaei H, Kheirkhah M, Moghadam ZB, Kasaeian A, Javadimehr M. Curcumin attenuates severity of premenstrual syndrome symptoms: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Complement Ther Med. 2015 Jun;23(3):318-24.
