Diagnoza „Hashimoto” czy „niedoczynność tarczycy” stanowi dla wielu osób źródło niemałego stresu. Niewątpliwie ogromną rolę w poprawie wyników badań oraz samopoczucia odgrywa odpowiednia dietoterapia. Jednak wokół postępowania żywieniowego w schorzeniach tarczycy narosło wiele mitów i półprawd. W rezultacie osoby zmagające się z tymi chorobami albo ślepo podążają za restrykcyjnymi zaleceniami przeczytanymi w Internecie, albo nie wprowadzają żadnych zmian. Warto zatem przyjrzeć się bliżej najczęściej popełnianym błędom żywieniowym oraz raz na zawsze rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące najpopularniejszych mitów na temat diety w Hashimoto i niedoczynności tarczycy.
Jakie błędy żywieniowe najczęściej popełniamy?
Poleganie jedynie na lekach
Z dostępnych danych naukowych wiemy, że nie ma leku na chorobę Hashimoto. Jedynie w przypadku współwystępowania niedoczynności tarczycy wprowadza się farmakoterapię lewotyroksyną, mającą na celu uzupełnić niedobory hormonów tarczycowych. Jednak terapia hormonalna nie zatrzyma produkcji przeciwciał, która ma miejsce w przypadku Hashimoto (choroby o podłożu autoimmunologicznym). Mimo to można tę chorobę wprowadzić w stan tzw. remisji, czyli stanu, w którym obniżeniu ulegają przeciwciała przeciwtarczycowe, a przykre objawy nie dają o sobie znać. Jest to możliwe m.in. dzięki wdrożeniu odpowiedniej diety w Hashimoto oraz modyfikacji stylu życia.
Zbyt restrykcyjne i niskokaloryczne diety
Diagnoza „Hashimoto” czy „niedoczynność tarczycy” nie zobowiązuje do stosowania restrykcyjnych i niskokalorycznych diet. Choć szybka utrata masy ciała bywa kusząca, zwłaszcza jeśli zmagamy się z dodatkowymi kilogramami. Niestety może to skutkować nie tylko efektem jo-jo, ale również pogorszeniem pracy tarczycy (zmniejszenie syntezy hormonów tarczycy, wzrost poziomu kortyzolu, spowolnienie przemiany materii, gorsze samopoczucie). W związku z powyższym, w przypadku chęci redukcji masy ciała, ważne jest dobranie odpowiedniej kaloryczności diety przy niedoczynności tarczycy (najlepiej pod okiem dietetyka) oraz unikanie nadmiernych restrykcji żywieniowych. Stawianie na trwałą zmianę nawyków żywieniowych, a nie krótkotrwałą dietę „od do” to klucz do sukcesu.
Zbyt mała podaż białka
Białko, obok węglowodanów i tłuszczów, stanowi istotny makroskładnik. Jego dzienne spożycie u osoby dorosłej powinno wynosić minimum 0,8-1 g/kg masy ciała. Odpowiednia podaż białka zwiększa uczucie sytości, co wydaje się pomocne, szczególnie dla osób, chcących zredukować masę ciała.
Niedobory białka mogą powodować m.in.:
- zaburzenia produkcji hormonów tarczycy (niedobór tyrozyny – aminokwasu białkowego niezbędnego do ich prawidłowej syntezy),
- wzrost poziomu TSH,
- nadmierne zmęczenie i brak energii,
- problemy z pamięcią oraz koncentracją,
- wypadanie włosów,
- ogólne osłabienie,
- pogorszenie odporności,
- zmiany skórne, brak gojenia się ran.
Wobec czego warto zadbać o jego źródła pokarmowe, m.in.:
- mięso i ryby (w umiarkowanej ilości),
- nabiał (bez dodatku cukru),
- jaja (również w umiarkowanych ilościach),
- soja i jej przetwory (tofu, tempeh, napoje oraz jogurty sojowe),
- nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soczewica, ciecierzyca, bób…),
- makarony ze strączków (np. z groszku, soczewicy, ciecierzycy),
- komosa ryżowa (quinoa).
Wykluczenie z diety warzyw kapustnych oraz soi
Zazwyczaj osoby zmagające się ze schorzeniami tarczycy od razu po usłyszeniu diagnozy eliminują z diety warzywa kapustne oraz soję w obawie przed ich szkodliwym działaniem na tarczycę. Czy słusznie?
Skupmy się najpierw na soi. Dostępne dane naukowe podają, że nie ma konieczności jej wykluczenia z diety przy niedoczynności tarczycy, ponieważ nie wykazuje szkodliwego działania na hormony tarczycy. Może jednak nieznacznie podnosić poziom TSH, co wydaje się nie mieć negatywnego wpływu na pacjenta. Mimo to zaleca się zachowanie umiaru w spożyciu produktów sojowych oraz regularne monitorowanie funkcjonowania tarczycy.
Warto podkreślić, że soja zaburza wchłanianie lewotyroksyny – popularnego leku stosowanego przede wszystkim w niedoczynności tarczycy. W związku z czym należy zachować minimum 4-godzinny odstęp między przyjęciem leku a spożyciem produktów sojowych. Ostrożność w spożyciu soi powinny zachować również osoby narażone na niedobór jodu (m.in. osoby ograniczające konsumpcję soli, produktów odzwierzęcych, a także osoby z subkliniczną niedoczynnością tarczycy), zwłaszcza mieszkające na terenie Polski, gdzie gleby cechują się niską zawartością tego pierwiastka. Wobec czego warto zadbać o odpowiednią podaż jodu wraz z dietą (ryby morskie, owoce morze, glony, sól jodowana, produkty mleczne) lub rozważyć wdrożenie suplementacji (oczywiście pod okiem specjalisty).
Warzywa kapustne (m.in. kapusta, kalafior, brokuł, brukselka, rzodkiewka, rzepa, jarmuż) zawierają goitrogeny, czyli substancje, które mogą zaburzać wchłanianie jodu – pierwiastka niezbędnego dla odpowiedniej pracy tarczycy. Wobec czego podobnie jak w przypadku soi, należy zachować umiar w ich spożyciu. Dobra wiadomość dla miłośników tych warzyw jest taka, że ich obróbka (m.in. gotowanie bez przykrycia, kiszenie, rozdrabnianie, mrożenie, moczenie, płukanie) zmniejsza zawartość goitrogenów o 30-40%.
Eliminacja glutenu, laktozy oraz cukru
Jak wiemy z poprzednich punktów, nadmierne restrykcje dietetyczne nie są niczym dobrym dla naszej tarczycy oraz prawidłowej relacji z jedzeniem. Niemniej jednak w diecie w Hashimoto warto ograniczyć do minimum spożycie m.in. wysoko przetworzonej żywności typu fast food, gotowych wyrobów cukierniczych i słodyczy oraz słodzonych napojów, z uwagi na ich działanie prozapalne.
U osób z chorobą Hashimoto nietolerancja laktozy (cukru mlecznego) może występować nawet 3-krotnie częściej niż u zdrowej populacji. Spożycie laktozy, podczas jej nietolerancji, prowadzi do zwiększenia poziomu TSH, co wymaga większych dawek lewotyroksyny nawet o 30%. Badania pokazują, że eliminacja laktozy, w przypadku nietolerancji, może skutkować zmniejszeniem poziomu TSH bez konieczności modyfikacji dawki leku.
Warto podkreślić, że nietolerancja laktozy nie dotyczy wszystkich osób z chorobą Hashimoto, a bezpodstawne wykluczenie produktów mlecznych może przynieść więcej szkody niż pożytku. Wobec czego, przed podjęciem decyzji o eliminacji laktozy z diety należy skonsultować się ze specjalistą w celu pogłębienia diagnostyki oraz wykonania odpowiednich badań.
Podsumowanie na temat najczęściej występujących błędów żywieniowych przy chorobach tarczycy
Choroba Hashimoto nie stanowi również jednoznacznego wskazania do wdrożenia diety bezglutenowej - to kolejny często występujący błąd żywieniowy. Eliminację tego składnika należy zastosować jedynie w przypadku współistnienia takich schorzeń jak celiakia, ataksja glutenozależna, choroba Duhringa oraz nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. Niemniej jednak warto zaznaczyć, że osoby z Hashimoto mają zwiększone ryzyko innych chorób o podłożu autoimmunologicznym (w tym celiakii). Wobec czego pacjentom chorującym na Hashimoto, zaleca się wykonanie badań w kierunku nietolerancji glutenu, w celu wdrożenia odpowiedniej diety oraz uniknięcia bezpodstawnych eliminacji żywieniowych, niosących ze sobą ryzyko niedoborów pokarmowych.
Więcej informacji o tarczycy i o holistycznym ujęciu leczenia chorób tarczycy, najczęstszych błędach żywieniowych, a także diecie przy niedoczynności tarczycy znajdziesz także na naszym profilu facebookowym @Insulinooporność wpływa na codzienność. Nadajemy jej właściwy kształt. Jeśli chodzą ci po głowie jakieś pytania dotyczące tarczycy, koniecznie napisz do nas za pośrednictwem profilu facebookowego.
___________________________________________________________________________
mgr Michalina Mróz - dietetyk z pasji i wykształcenia. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Bazuje na wiedzy opartej na dowodach naukowych. Zwolenniczka stopniowych i trwałych zmian nawyków żywieniowych, a nie krótkotrwałych diet „od do”. W mediach społecznościowych pokazuje, że można jeść smacznie i zdrowo bez wyrzeczeń czy nadmiernych restrykcji. Specjalizuje się w dietach roślinnych oraz zaburzeniach metabolicznych (zwłaszcza insulinooporności).
- Bibliografia:
- https://www.nature.com/articles/s41598-019-40647-x
- https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/warzywa-krzyzowe-w-niedoczynnosc-tarczycy-czy-powinnismy-sie-ich-obawiac/
- Colucci P., Yue C.S., Ducharme M. i wsp.: A review of the pharmacokinetics of levothyroxine for the treatment of hypothyroidism. European Endocrinology. 2013; 9(1): 40-47
- Florczyk, I., Florczyk M., Junik R.: Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto - obecny stan wiedzy. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2018; 9(4): 152-159
- Pałkowska-Goździk E., Lachowicz K., Rosołowska-Huszcz D.: Effects of Dietary Protein on Thyroid Axis. Activity. Nutrients. 2017; 10(1): 5
- Ratajczak A.E., Moszak M., Grzymisławski M.: Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel. Zdr. Publ. 2017; 7(4): 305-311
- Ruchała M., Szczepanek-Parulska E., Zybek A.: The influence of lactose intolerance and other gastro-intestinal tract disorders on L-thyroxine absorption. Endokrynol. Pol. 2012; 63(4): 318-323