Nadciśnienie tętnicze jest schorzeniem, z którym zmaga się coraz większy odsetek populacji. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 40 lat liczba osób z wysokim ciśnieniem krwi podwoiła się. Według Światowej Organizacji Zdrowia na chorobę tę cierpi obecnie ponad miliard osób (częściej są to mężczyźni). Choć podwyższone ciśnienie krwi może przez długi czas nie dawać żadnych objawów to zwiększa ryzyko chorób serca, udaru mózgu i niewydolności nerek.
Ważnym elementem profilaktyki, a także wsparciem tradycyjnego leczenia jest modyfikacja stylu życia, w tym wdrożenie odpowiedniej diety oraz spersonalizowanej suplementacji wzmacniającej efekty interwencji żywieniowej.
Co to jest nadciśnienie i czym grozi?
Nadciśnienie tętnicze to stan, w którym w naczyniach krwionośnych panuje stale podwyższone ciśnienie. Krew jest przenoszona z serca do wszystkich części ciała- serce z każdym uderzeniem pompuje krew do naczyń krwionośnych. Ciśnienie krwi to siła, z jaką krew człowieka wywiera nacisk na ściany naczyń krwionośnych. Im wyższe ciśnienie, tym mocniej serce musi pompować. Za nadciśnienie uznaje się stan, w którym parametry ciśnienia przewlekle przekraczają wartości 140/ 90 mm Hg. U 90% pacjentów ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym stwierdza się nadciśnienie pierwotne, czyli występujące samoistnie. Podejrzewa się tu podłoże wieloczynnikowe, w tym stres oksydacyjny i nadprodukcja reaktywnych form tlenu. W mniejszości przypadków nadciśnienie ma postać wtórną i jest wynikiem innych schorzeń, m.in. chorób nerek.
Nie tylko właściwa farmakoterapia, ale i modyfikacja stylu życia może pomóc w leczeniu nadciśnienia.
Dieta DASH, czyli dieta polecana przy nadciśnieniu
Wśród modeli żywieniowych dieta DASH (ang. Dietary Approaches to Stop Hypertension) została opracowana w celu zwalczania wysokiego ciśnienia krwi, a tym samym zmniejszania ryzyka chorób serca. W niektórych badaniach wykazano, że wysokie ciśnienie krwi występowało znacznie rzadziej u osób stosujących dietę roślinną, stąd w diecie DASH duży nacisk kładzie się na pokarmy roślinne.
Jadłospis bazuje na dużych ilościach owoców i warzyw (4-5 porcji dziennie), które poza zawartością prozdrowotnego błonnika i antyoksydantów dostarczają optymalnych porcji magnezu i potasu - pierwiastków krytycznych dla zdrowia sercowo- naczyniowego. Kładzie się też nacisk na pełne ziarno, zdrowe tłuszcze pochodzenia roślinnego znajdujące się w oliwie z oliwek, pestkach i orzechach, awokado i morskich omega-3. Preferuje się chude mięso (drób), a także ryby i nabiał. Dieta jest uboga w czerwone mięso, cukry proste oraz ogranicza spożycie soli (najlepiej do 1500 mg sodu dziennie, co równa się spożyciu niepełnej łyżeczki soli kuchennej).
Choć ten model odżywiania został zaprojektowany zasadniczo w celu obniżenia ciśnienia krwi to potencjalnym efektem jest także utrata masy ciała, co poprawia wyniki sercowo- naczyniowe. Niektóre badania wskazują także na korzyści z diety DASH w kontekście zmniejszenia ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego, cukrzycy, a nawet niektórych nowotworów. Sprawdź kategorię suplementy diety na serce.
Magnez i potas - kluczowe pierwiastki dla zdrowego serca i naczyń
Badania pokazują, że dieta obfitująca w pokarmy bogate w magnez i potas realnie przyczyniają się do obniżania ciśnienia krwi. Badania pokazują, że poza dietą suplementacja tych pierwiastków może okazać się wartością dodaną do całego procesu terapeutycznego.
Badania pokazały, że suplementacja magnezu w dawce 365 do 450 mg/dobę u osób z insulinoopornością i innymi chorobami przewlekłymi obniżała zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie krwi. Magnez działa w organizmie poprzez różne mechanizmy, między innymi jako bloker kanału wapniowego (naśladuje działanie niektórych leków stosowanych w nadciśnieniu), poprawia dysfunkcję śródbłonka i wzmacnia rozszerzenie naczyń krwionośnych.
Połączenie zwiększonego spożycia magnezu i potasu w połączeniu ze zmniejszonym spożyciem sodu jest skuteczniejsze w obniżaniu nadciśnienia niż osobne spożycie składników mineralnych i może nieść zbliżone skutki terapeutyczne w porównaniu do farmakoterapii. Badanie z udziałem uczestników z łagodnym do umiarkowanego nadciśnieniem tętniczym (ciśnienie rozkurczowe <110 mm Hg) wykazało, że połączenie magnezu z potasem dawało skuteczniejszą redukcję ciśnienia tętniczego.
Warto podkreślić, że w przypadku preparatów z magnezem i potasem warto wybierać ich formy organiczne (np. postać cytrynianu), które charakteryzują się wysoką przyswajalnością. Dodatek witaminy B6 jest także korzystny, ponieważ zwiększa wchłanialność magnezu. Potas w formie cytrynianu jest także delikatniejszą formułą, która w przeciwieństwie do innych form nie podrażnia śluzówek żołądka.
Koenzym Q10
Koenzym Q10 (CoQ10) jest niezbędnym związkiem występującym w organizmie człowieka produkowanym w mitochondriach, czyli tzw. piecach energetycznych i bierze udział w procesach produkcji energii. Co ciekawe w CoQ10 upatruje się potencjału terapeutycznego w profilaktyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego u osób starszych ze względu na jego właściwości antyoksydacyjne- jest uważany za bardzo silny przeciwutleniacz przeciwko wolnym rodnikom w błonach biologicznych.
Jak już pisaliśmy patogeneza nadciśnienia pierwotnego jest wieloczynnikowa, a w rozwój może być zaangażowany stres oksydacyjny i zwiększona produkcja wolnych rodników. Wyzwala to kaskadę wielu reakcji prowadzących do uszkodzenia śródbłonka i ścian naczyń krwionośnych (m.in. na drodze utleniania lipidów błon komórkowych, co jest wysoce niekorzystne) oraz ich zwężenia, co może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia.
Niektóre badania wykazały, że suplementacja koenzymu Q10 może obniżać ciśnienie krwi, co jest związane właśnie z dużym potencjałem przeciwutleniającym tego związku. W jednym z badań przeprowadzono oznaczenia związku MDA (dialdehydu malonowego) uznawanego za marker utleniania lipidów. Okazało się, że u osób z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym stężenia tego markera były wyższe w porównaniu do grupy kontrolnej przed włączeniem koenzymu Q10. Warto jednak podkreślić, że działanie przeciwnadciśnieniowe tego związku jest ograniczone tylko do osób z nadciśnieniem tętniczym, co oznacza, że nie będzie on obniżał ciśnienia u osób zdrowych.
Koenzym Q10 ma także właściwości przeciwzapalne oraz może wspierać pracę serca. Niektórzy autorzy sugerują, że przyczyną niewydolności mięśnia sercowego może być zmniejszona produkcja energii w mitochondriach. Koenzym Q10 jako “cegiełka energetyczna” może odgrywać ważną rolę w zaspokajaniu potrzeb energetycznych serca.
U osób ze stwierdzonym nadciśnieniem tętniczym ważna jest dbałość o aspekty żywieniowe, które stanowią filar procesu terapeutycznego. Najlepiej udowodnionym modelem żywieniowym jest dieta DASH, która także posiada potencjał w zapobieganiu zaburzeniom metabolicznym czy redukcji nadmiernej masy ciała. Warto rozważyć suplementację magnezem, potasem czy koenzymem Q10, które mogą przyczynić się do wzmocnienia efektów płynących z prowadzonej dietoterapii.
Źródła:
Nadciśnienie, raport WHO: https://www.who.int/health-topics/hypertension#tab=tab_1
Dieta DASH- jadłospisy, zasady: https://www.mp.pl/pacjent/nadcisnienie/informacje/dietaiwysilek/60147,dieta-dash
Sól a nadciśnienie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25061468/
Dash a nadciśnienie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10410299/
DASH a wrażliwość insulinowa: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21058045/
DASH a ryzyko nowotworów: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26622263/
Magnez a nadciśnienie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22051430/
Potas a nadciśnienie: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21403995/
Koenzym Q10 a nadciśnienie: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3284064/
Koenzym Q10 w chorobach sercowo- naczyniowych: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29663894/
