Produkty zawierające składnik: Jod

Produktów: 8
Prenatal Primo witaminy dla kobiet przygotowujących się do ciąży
Szczegóły

Prenatal Primo

**Przygotowanie do ciąży, planowanie ciąży DNA...

Jod to pierwiastek śladowy, o którym nie słyszy się zbyt wiele i zwykle kojarzony jest z nadmorskimi spacerami - w przyrodzie występuje bowiem w wodzie morskiej i naturalnych solankach. W rzeczywistości jest on niezbędny dla zdrowia człowieka. Jego niedobór w diecie występuje na wielu kontynentach - w tym w Europie. Stąd też obligatoryjne jodowanie sol. I tak najczęściej jodowaniu podlega sól kuchenna, która jest uniwersalnym nośnikiem jodu. Odpowiednia podaż jodu ma ścisły związek z właściwą produkcją hormonów tarczycy - bierze udział w biosyntezie hormonów tarczycowych zachodzącej w tarczycy, gdzie zgromadzone jest 70-80% zasobów ustrojowych tego pierwiastka. Tyroksyna i trojjodotyronina, ponieważ to o nich mowa odpowiedzialne są z kolei za regulowanie szlaków przemiany materii, wpływając jednocześnie na rozwój i funkcjonowanie mózgu, układu nerwowego, przysadki mózgowej, mięśni serca, a także nerek. Ponadto jod nieprzypadkowo uznawany jest za jeden z najsilniejszych przeciwulteniaczy, wykazując również działanie ochronne w procesach zapalnych i nowotworowych.

Zapotrzebowanie na jod

Jak już wspomnieliśmy, dla właściwego funkcjonowania organizmu człowieka konieczne jest adekwatne wytwarzanie hormonów tarczycowych. To z kolei jednoznacznie wiąże się z odpowiednim spożyciem jodu w zależności od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące optymalnego dziennego spożycia jodków są następujące:

  • dla osób dorosłych - 150 µg/dobę,
  • dla kobiet w ciąży i podczas laktacji -150-200 mcg/dobę,
  • w pierwszym roku życia - 50 µg/dobę,
  • w wieku od 1-5 lat - 90 µg/dobę,
  • w wieku 6-12 lat - 120 µg/dobę.

Pozostając jeszcze na krótką chwilę w wątku kobiet ciężarnych, to niedostateczna podaż jodu może skutkować u nich powstaniem wola tarczycowego oraz niedorozwojem umysłowym dziecka. U przyszłych matek z niedoczynnością tarczycy zwiększa się ryzyko poronień, wewnątrzmacicznego obumarcia ciąży, porodu przedwczesnego, a także niedoczynności tarczycy u dziecka.

Niedobór jodu - konsekwencje zdrowotne

Warto wspomnieć, że w momencie, gdy spożycie jodków jest mniejsze niż 50 µg/dobę, gruczoł tarczowy nie będzie w stanie utrzymać syntezy hormonów tarczycy na właściwym poziomie. Umiarkowany niedobór jodu może prowadzić do obniżenia tzw. wyższych funkcji mózgu w tym m.in. zdolności zapamiętywania, uczenia się czy kojarzenia. Ponadto niewystarczająca podaż pierwiastka może wpływać na powiększenie tarczycy - jest to wspomniana już wola, która ma związek ze zwiększeniem częstości chorób tarczycy w tym m.in. raka tarczycy czy zwiększenie częstotliwości raka żołądka. Z kolei u dzieci niedobór jodu może skutkować zwiększoną śmiertelnością okołoporodową, a także zaburzeniami rozwoju umysłowego i somatycznego. Nadmiar jodu może zaś wywoływać nadczynności tarczycy.

Profilaktyka jodowa - najważniejsze informacje

Jak już wspomnieliśmy, Polska jest jednym z tych krajów europejskich, które wprowadziły obligatoryjny model jodowania soli kuchennej. Początek profilaktyki przypada na lata 1935-1939 w regionie krakowskim, gdzie jodowano sól kuchenną w ilości 5mg KI/kg soli. Ustawowo w 1997 wprowadzone zostało obowiązkowe jodowanie soli, która przeznaczona jest do użytku gospodarstw domowych - mowa tu o ilościach 10-30 mg KI/kg. Spożycie jodowanej soli kuchennej może okazać się pomocne w zapobieganiu niedoborów tego pierwiastka.

Warto dodać, że elementy modelu profilaktyki jodowej obejmują również jodowanie odżywek dla noworodków niekarmionych piersią. Te dotyczą również zwiększenia spożycia naturalnych źródeł jodu, takich jak: ryby morskie, owoce morza, jarzyny i owoce - jednak do tego tematu wrócimy jeszcze w dalszej części naszego artykułu. Przypomnijmy, że jod jest pierwiastkiem, który nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka - musi być więc dostarczany do organizmu z zewnątrz. Największe ilości - około 50 µg/l znajduje się w oceanach i morzach. Bezpośrednio po utlenieniu jodki przechodzą do atmosfery, a do gleby i wód trafiają jako opad. Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, iż tereny znacznie oddalone od wybrzeży są niebywale ubogie w ten pierwiastek, a jego deficyt najbardziej dostrzegalny jest w regionach górskich. I tak miarodajna ocena niedoboru jodu obecnie określana jest poprzez badania populacyjne na konkretnym terenie. Stosowane są wówczas następujące wskaźniki: wydalanie jodu z moczem, częstotliwość występowania wola czy też stężenia TSH we krwi noworodków.

Jod w diecie

Jod z pożywieniem dostarczany jest w postaci jodków, a także jodanów. I tak produktami spożywczymi, które w obfitują w ten pierwiastek, są ryby morskie, algi, owoce morza, a także rośliny, które rosną na glebach wyróżniających się dużą zawartością jodu. Mniejsze zawartości znaleźć można m.in. w żółtych serach, tuńczyku, sardynkach, warzywach czy drożdżach. Jod w niewielkich ilościach występuje także w mleku - poziom jodu w dawce uzależniony jest od zawartości w roślinach pastewnych i paszach, a także mieszankach paszowych i dodatkach mineralnych, które są podawane krowom. Inne źródła to również jogurty, płatki owsiane, migdały czy pieczywo żytnie.

Jeśli chodzi o suplementację jodu, to ta zalecana jest wówczas, gdy narażeni jesteśmy na jego niedobór. W przypadku większego zapotrzebowania na ten pierwiastek, dostarczenie jego właściwych ilości może okazać się problematyczne. W tym przypadku warto rozpocząć suplementację - po konsultacji z lekarzem. Zwiększone zapotrzebowanie dotyczy kobiet w ciąży - rekomendowana dawka to 150-200 mcg jodu dziennie u kobiet bez chorób tarczycy. W przypadku zaburzeń tarczycy suplementacja jodu powinna być monitorowana przez lekarza z uwzględnieniem aktualnych wyników badań.

Podsumowując, jod jest pierwiastkiem śladowym, który znaleźć można w rybach morskich, mleku i jego przetworach czy jodowanej soli. Warto dbać o jego właściwą podać, ponieważ zarówno niedobór, jak i nadmiar mogą mieć konsekwencje zdrowotne.

Literatura:

  1. Jod w diecie – jak uniknąć niedoboru?, online: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/jod-w-diecie-jak-uniknac-niedoboru/, dostęp; 22.03.23.
  2. Z.Szybiński, Sytuacja profilaktyki jodowej w Polsce w świetle ostatnich rekomendacji WHO dotyczących ograniczenia spożycia soli, Pediatric Endocrinology, Diabetology and Metabolism 2009, 15, 2,103-107.
  3. M.Makowska-Donajska, L.Hirnle, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 4, strony 166–172.
  4. A.Brzozowska, WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI I SUPLEMENTACJA DIETY SKŁADNIKAMI ODŻYWCZYMI - KORZYŚCI I ZAGROŻENIA, 4(29) Supi., 2001.
  5. F.Brzóska, Z.Szybiński, B.Śliwiński, Jod w mleku spożywczym w Polsce oraz jego rola w profilaktyce zdrowotnej człowieka, Wiadomości Zootechniczne, R. LIII (2015), 4: 41–49.